Saturday, December 19, 2009
NGAIHHLUT TUR DIK TAK HRIAT A NGAI
Heng thil chi hrang hranga atanga mi langsarte mipuiin kan cheibawl dan erawh hi chuan bihchian a dawl lo niin a lang. YMA Branch, V/C leh a khaw nawta kan inbuaipui ta luai luai zel mai a, hmun thenkhatah chuan harsatna a thleng ta mek a ni. Khua leh veng tihmingthatu chuan chawimawi an phu a ni, amaherawhchu a chin tawk kan hriat thiam a pawimawh. Hetiang intihsiaknaa tel thenkhat chu an khua leh veng ten an chawimawi tawk lo nia ngai, lo vuipui te pawh an awm ta nawk mai. Thenkhat chuan khawtlang hruaituten an tawiawm ngei turah an ngai nghet tlat tawh a ni mai thei. Bialtu MLA tan pawh chet ve loh zahthlak khawpin kan incheibawl thin a ni ta ber. Kum tin thil chi hrang hrang kan la ti zel turah ngai ila, khawtlang rorel khawl meuh leh pawl lian tak takte a meizang hlapa chetna tham thil a ni em tih kan ngaihtuah fo a tul a ni.
Thawhrimna vanga mi hlawhtling te hrechang lek lova, hlemhletna avanga mihausa te kan khawtlangah leh Kohhranah chanvo kan pek fo chuan ngaihhluttur diktak thangtharte kan kawhhmuh sual tihna a ni ang. Taima tak leh rim taka thawh chu hlawhtlinna a ni tih lam inkawhhmuh lova, zawmthaw taka sum hailuh dan kan inkawhhmuh chuan thang tharte chu kan hruai sual ngei dawn tihna a ni.
Aizawl khawpui bikah, mobile phone leh two wheeler chu thalai zingah hluar taka hman a ni. Mahni thawhchhuah ni hauh lova, pir tak taka thalai chetla vel hi ngaihsan tur a ni hauh lovang. Nimahsela nula tam takin an nu leh pate hnenah scooty lei an ngen a, an mamawh vang lam aimahin an thian ten an neih bik vang te a ni mai mai a ni. Hnathawhna leh zirna kawnga mamawh ni si lo, tangkaina nei hauh lo thil tam tak chu thalaite hian an inngaihsan siak emaw tih mai tur a ni.
Tun anga kan kal zel chuan a chhan leh vang lam engmah chhut lovin, mihausa leh mi lar apiang kan ngai sang anga, thangthar te leh kan ram hian a chhiat phah hret hret dawn a ni.
Saturday, November 14, 2009
NGAWLVEITE ENKAWLNA

Ruihhlo ngai leh ngawlveite enkawlna kawnga mi inpe leh thawk engemawzat Mizoram chhungah hian kan nei a, heng mite inpekna leh thawh rimna zarah nunphung pangngai an zawh lehmi tamtak an awm a ni. Heng mimal leh pawl ho inpekna leh thawhrimnate kan hriat puia kan fak rual hian, thil thenkhat ngaihtuah tel ngai a awm a, chu chu heng tlawmngai pawlte hian mahni seh seh mualhranah tiin an kal bawrh bawrh mai em ni tih te, chhawmdawlna state sorkarin a pe ve reng em tihte leh an mahni ngei ho hian thawhhona tha an nei em tih te hi a ni a.
Sorkar laipuia Ministy of Social Justice & Empowerment chuan heng ruihhlo ngawl veite enkawlna tur leh chhawmdawlna tur hian scheme a nei a, chu chu Mizorama Tlawmngai Pawl thenkhat, Home nei leh enkawltute kan tih mai zinga 10 bawr vel hian an zuk dil ve kumtin a, Social Welfare Department kaltlangin an dil thin a ni. Tanpuina tangkafai hmute sawi danin an sum hmuh chu a hnianghnar lova, a regular lo bawk a ni. Amaherawhchu heti chung chung hian an rawngbawlna chu eng tin tin emaw an kalpui ve zel a, State sorkara scheme thenkhat, a bik takin MSACS leh a kaihhnawih thil dangte atanga programme tlem tlem an khawih tel avangin, eng tin tin emaw an Home te chu an kal pui hram hram zel a, harsatna erawh chu an tawk nasa niin an sawi. Heng te hi sorkar laipui atanga tanpuina a khat tawka dawngte chungchang a ni.
Hetianga sorkar laipuiin a tanpui ve loh Home tia kan sawi mai, ngawlvei enkawlna hmun dang tam zawk Mizoramah hian an la awm a, chungte chuan a vaiin ngawlvei 1000 dawn lai an enkawl nia chhut a ni. Heng ngawlvei enkawlna hmunte hi mi thahnemngai leh inphalte thawhlawm tling khawm atangin an inenkawl a, Pawl leh kohhrante pawhin an tanpui bawk thin. state sorkar atanga tanpuina emaw sorkar laipui atanga tanpuina emaw mumal takin an dawng lo a ni. Chuti chungchuan ngawlvei engemawzat an enkawl mek reng a ni.
Ngawlveite enkawlna hmun sorkar chuan Sethawnah a nei ve a, chu chu ngawlvei enkawlna hmundangte tana model leh training-na hmun tur a tana vauchher a ni. Amaherawhchu tunah hian hman tangkai a ni lo. Ngawlvei dam lehte chhawmdawlna hmun, atan sorkarin buatsaih a tum a, hma pawh a la a ni awm e. Amaherawhchu chu, ngawlveite enkawl hi sorkar hnathawha thawhchi a ni em tih leh, tlawmngai pawl, rawngbawlna a ngaite kuta hlan chi a ni zawk em tih hi a ni. Sorakar tanpuina dawng reng reng lo, Home tam tak an awm theih dan kan chhut chuan, ngawlvei enkawl hi Mizoramah chuan rawngbawlna chikhat atan kan ngai ti ila a dik awm e. Chuvangin Mizoramah hi chuan social worker te kutah ngawl veite enkawlna leh chhawmdawlna hi dah thiam ila a sawt zawkin a rinawm ta a ni.
Sorkar chuan heng Home tan hian chhawmdawlna State budget atangin kumin hian a ruahman a ve nia sawi a ni. Hetianga State sorkarin ruihhlo ngaite enkawlna suma a pui ve dawn a nih chuan kaihhruaina leh kalphung duangin, an chungah thuneihna nei turin inkaihhruaina pawh siam sela a tha khawp ang. Tunah chuan Home hrang hrang tih dan phung a dang hret hret hlawm a ni. Ngawlvei ho lah Home pakhat atangin Home dangah an pakai kual a, chutih laiin Home leh Home inkarah thawhhona thuthlun a awm si lova, a dik tak chuan ngawlvei zat record pawh kan nei thei tak tak lo a ni. Home thenkhat an khauh deuh laiin thenkhat an dul deuh a, minimum standard zawm tura tih theihna Dan a awm rih miau silova, an tih dan danin an kal lo thei lo a ni. Sorkar laipuia tanga tanpuina hmu, Home te erawh chuan sorkar laipui duan, minimum standard an zawm chauh a ni.
Ngawlvei enkawlna kawngah hian ruhmanna mumal tak kalpui a tul a, District tina neih a tul em tih te, District pakhat chhungah a awm tam lutuk tawh em tih te pawh enfel a ngai a, a hman hman leh phur apiangin an duhna hmuna Home an siam mai thin pawh a tha em tih thlenga enpui turin sorkar chuan Dan a siam a ngai a ni. Ngawlvei enkawl dan hi chhawng thum lian tak takin then a ni a, Counselling Centre, De-addiction Centre & Rehabilitation leh Follow up Programme te an ni. Ngawlvei enkawl tu pawl te hian heng thil te hi an thawk kawp deuh vek a, a mal khaia buaipui tham vek an ni. Heng hma lakna hlawm lian tak tak te hi tuna Home enkawltute hian in thawh sem vek sela, chuta tana mithiam bikte pawh ruaiin thawk sela, tun ai hian a let tam takin a sawt ngei dawn a ni. Kan thawhhonain a zir loh avangin Home engemawzat kan neih mek lai hian, a khat tawka Ngawlvei Camp emaw Boot Camp emaw buatsaih a bang thei lo.
Chuvangin Ngawlvei-te enkawl dan hi ngaihtuah chian a tul a, ruahmanna mumal tak leh Dan hnuaia thawhhona kan dap vat a tul a ni.
Friday, October 16, 2009
CHHAWMDAWLNA A CHHIATPUI THEIH

Mizo te hi kan pi pute hun lai atanga ram lama ei zawng, khawvel thiamna leh finna tam takin a tlawh pawh hma pawha mahni chhungkaw eikhawp thlo chhuak, a tul huna hmeithai rethei dawmkang thei tura inpeih at hnam kan ni a. Hmeichhe in awm mai mai pawhin puan tal an tah a, nauno pawm hmeichhe thenkhat leh pitar chakvak lo innghak chuan la an kaih loh leh vawkchaw chum emaw, naupang lo kilkawi emaw an ti a, putar te pawhin daihnaiah hnang lain chhungkaw mamawh eng eng emaw an tah melh melh thin. Pumah te inkawmkhawmin hnangtah tur an thawhchhuahpuia thin. Naupang hnathawkthei chin pawhin thinglukham put leh thingtang kawih bakah lo lam hna an thawk a, damlohna khirhkhan tak vang lo chuan nula leh tlangval chhunah inlamah an awm ngai lo a tih theih a ni. A biktakin hmeichhiate chuan khawsakrel, tui chawi, buh den leh la deh te chu an mawhphurhnaah an la a, mipa an phut ngai lo. Chutiangin mipa te pawhin hmeichhe awmnem zawkte chu ram lam a ni emaw, inlam a ni emaw hna rum leh hautakah hmeichhiate an awl a, hmeichhiate thlamuanna thamin an uap tlat thung a ni. Heng zawng zawng hi kan chhut chuan Mizote hi hna thawk mi, taima leh mahni intodelh kan ni thin.
Hmasawnna leh chankanna hrang hrang avangin tunlai leh hmanlai hun tam tak chu khaikhin a remchang vek lo mai thei a, amaherawhchu, Mizote hi hnathawkmi leh taima kan nihna te, zawmthawt ngai thei lo, tlawmngai hnam kan nihnate erawh hi chu thangthar zelah a langsar ta lo hle kan ti thei awm e.
NREGS leh BPL inhlawhna chungchangte kan bih chian chuan kan harsatna min phuhrukna lam leh kan hma hun tur atana kan khawsakzia a her danglam dan hi buk tham a tling ta niin a lang. Heng thil thatak te hi hnam nunphung ti chhe tuah a tang thei a, ngaihtuahna leh rilru lam inzirtirna tel miah lova kan kalpui bawrh bawrh chuan kan hnamin a chhiatpui thei a ni. U/T hun laia sum awlsam lutukin kan nunphung a ti chhe viaua sawi fo a ni, chutiang bawk chuan heng, kawng hrang hranga chhawmdawlna leh tanpuina awmthei te hi a hun lain tangkai takin lang mahse, hnam nunphung tichhetu a ni thei vek a ni.
Central Labour Rules-ah chuan inhlawhfak dan chiang takin siam a ni. Nikhatah darkar 7 thawktu chuan nikhat hlawh a la tur a ni a, chu chu a dikna leh chanvo a ni. Naupang inhlawh phal a ni lova, child labour, naupang inhlawhfak hi Dan-in a khap a ni. NREGS hnuaia ni 100 inhlawhfakna hi enganginnge kan kalpui enfiah a ngai hle. Danin a phal angin inhlawhfa turin dikna kan nei ngei ang, dik tak leh dan ang thlapa thawk tur kan nihna lam erawh chu kan hlamchhiah a ni mai thei. NREGS hnuaia inhlawh a nih chuan inthlahdah deuh thei tura indahna te a awm a ni mai thei, mahni khaw chhung ngei hmasawnna tur leh mahni ngeiin akn chhawrzui tur atana hna thawk kan ni vek a, thahnemngai tak thawk tur kan ni, chutiangin BPL hnuaia inhlawhfa kan nih pawhin a dang chuang hauh lo. Hmun tamtakah chuan sum sen leh hnathawh a inman lo hle nia sawi a awm. Kaihruaitu Village Council te nge a enkawltu Deptt. mawhphur dawn ? Hetiang hi a ni tak tak a nih chuan, heng tanpuina sum hian Mizo zemawi, taimakna leh rinawmna te chu a umbo mek tihna a ni ang.
IWDP atangin mahni huan leh lo-ah ngei kan inhlawh a, thil lawmawm tak a ni. Chupawh chu endik sak kan ngai a, chuti chung pawh chuan a la dik tawk lo a ni awm e. Ruahmanna chu a tha, nimahsela a hmangtute rilru leh sukthlek dan dik lo takin a kaihruai thei tih hriat hmaih hauh loh tur a ni. Rinawm tura inzirtirna leh kaihhruaina mumal a awm tel si loh chuan kan chhiatpui thei a ni. Mizo aia hnamdang hlawhfa a chhawr hi Mizo vek hian kan thlang fo mai. Mahni lo leh huan, mahni khua leh veng chhunga hlawhnei chunga kan thawh pawha kan rinawm tawk lohva kan zelthel thei a nih chuan hnamdang taima leh rinawm zawka thawkte chu an thlanawm zawk fo dawn reng a ni. In enfiah a ngai a ni.
Awlsam taka sum hmuh theihna a nih dawn chuan mi tam takin rinawmna leh taimakna kan hlamchhiah hreh lo ni berin a lang. Chawmdawlna sum tha tak tak te hian rilru puthmang awlsam takin a kuai her thei a, sorkar leh mi thahnemngai te’n hetiang ruahmanna hi an siam a nih pawhin rinawmna leh taimakna uar taka inzirtirna hmanruaah kan hmang tel lo a nih chuan, kan taimaknate, kan rinawmna leh kan zahawmnate a dal tial tial anga, kristiante tiha mawi lo thil tam tak chu kan nunphungah senglutin, thangthar thar zel nuinin a chhiat phah dawn a ni.
Chuvangin chhawmdawlna sumte hi taimakna leh rinawmna kawng inzirtirna hmanrua atan hmang ila, chuti a nih loh chuan kan chhiat hlen phah hlauh thei a ni.
Monday, September 28, 2009
TLAWMNGAI PAWL LEH SORKAR THAWHHONA
Kan society-ah tih dan phunga kan neih tawh avangin vehbur khawnte, thawhlawm khawnte hi thil mak a ni lo. Amaherawhchu heng thil, kan kalpui mekte hi ram chhung hmundang tan chuan thil mak a tling a ni. Chuvangin hetianga khawtlang leh midang tana kan inhuamna leh kan inphalna hi ram chhûng hmundangte nêna tehkhin hleih theih loh khawpin sawi tur a tam a ni. Kohhran budget pumpui deuh thawh hi a thawha kan thawh khawm zel tur a ni ber mai a, hnamdangin min tluk thei hauh lovang.
Mizoramah hian tlawmngaipawl an ţangkai a, sorkar tân pawh kawng tam takah innghahna an tling a, Electoral Roll siam, Village Census, Ration card siam, NREGS Survey leh thil dang dangah sorkar kutke ber pakhatah YMA te an awm a ni. BPL leh AAY survey tura hma lak ho tum leh mek a ni awm e. Tlawmngaipâwlte tel vena tur chia policy duan a tam lutuk ta hi a chhan enge ni ang ? Sorkar Department te hian an mi leh sa te dik leh rinawm taka til ti turin an ring zo lo nge, hahdam zawka tihdan kawng an dap tih te, rinawm leh dik taka hna thawk turin heng thil hrang hrang survey ngaiah te hian mipui kan rinawm tawk tawh lova, huaisen leh tlang taka ti thei tur tlawmngaipawl kan ruai ta mai tih te pawh hi ngaihtuah tham tak a ni ta mek a ni.
Sorkar hian rawng a bawl sak, mipuite nên thawhhona ţha nei turin mipui kutah mawhphurhna a dah tulna chin a awm ang, amaherawhchu dah chin tâwk a thiam a ngai a, chutiang bawkin mipuite pawhin sorkar hmalakna leh sorkar nena thawhhona kawngah mipuui chanvo leh tih theih chin hriat a tul a ni. Sorkar chuan hma a hruai anga, mipuiin a hlawhtlin na mahni zawn theuhah kan thawk ve ang. Kawng ţhenkhatah chuan tlawmngai pawlte’n hma an hruaia sorkarin a zui ve zâwk nia ngaih theihin a awm fo thin, hei hi a fel tawk lo a ni. Hemi kawngah hian sorkar chauh a ni lo, tlawmngaipawl leh mipuite pawh kan inbih chian a pawimawh a, thuneihna tluantling nei silova sorkar hmakhalh a awm thei a, fimkhur fo tur a ni.
Tlâwmngai pawl lian tak tak te hi sorkar committee engemawzatah an tel a, an tel loh pawha pawi hauh lo tur a awm nual mai thei a ni. Sorkar Department hrang hrang-te hian tlâwmngaipâwl tel vêna awm chî leh an tel ve kher lova tih theih te ennawn thin sela thil ţha tak a nih a rinawm. Department ţhenkhat chuan an mahniin an tih fel ve mai theih thilah pawh tlawmngai pawl an ruai buai fo tawh ţhin a ni.
Sorkar hian a dinhmun leh zahawmna vawnghim turin tlawmngai pawl leh mipui-te kuta mawhphurhna dah dân chin tâwk a thiam a pawimawh. Ram leh hnam tâna ţhahnemngaihna kil hrang hrang aţangin a lo ri a, thlur bing neia pawl dingte pawh an la awm zel ang. Sorkar hmalaknaa tel tum leh inrawlh tum an la piang zel dawn a, sorkar chuan a thuneihna vawng him turin fimkhur leh huaisen taka a kal a ngai deuh deuh dawn niin a lang. Chutiangin tlawmngaipawlte tan pawh Department hmai bal phihfai tura hmanrua-ah Committee thenkhatah chuan ruat ve mai mai an ni lek thei tih te pawh an hriat a tul a ni.
Saturday, September 26, 2009
Saturday, September 5, 2009
HMASAWNNA VRS PI LEH PU TE PUITHUNA

Aizawl:5.9.09:Tun hnai mai khan Aizawl veng pakhat-ah chuan mitthi an awm zing hle mai a, hei vang hian an veng YMA-in Kuang an siam lawk chuan sawi a hlawh phah hle a ni. Chuti taka chhiat an tawk nasa ta mai chuan engemawti zawng takin chhan a neih an ring a, thenkhat chuan an kuang siam lawk chu an puh a ni deuh ber.
Kan pi leh pute khan serh leh sang, thiang leh thiang lo, dan leh hrai bakah puithuna thil chi hreng hrang kalpui an nei tlat a, an ngaihdan pawh a nghetin sawh sawn a har khawp mai. Kan pi leh pute puithuna atanga thlir chuan kuang siam lawk pawh hi a pawmawm lova, thlan laih zawh tawhsa pawh engemaw vanga hman a tul leh lo a nih chuan vur leh khar an duh a ni. Hemi zulzui deuh hian tun hnuah thlanmual sam fai te pawh hi thenkhat chuan an duh vak lo zui ta zela, ruang a chhuak duh niin an ngai a ni awm e. Lo atan Zawng lu ro leh thing lu bul awmna an duh lova, leiruang tuam tih leh Sih te pawh lo atan an nei tel duh lo an ti bawk thin. In sak hawi dan zawng te, khum hun dan zawng te, inneihna atana thla serh neih te, mitthi awm vanga a chhungte an inthian thin te, heng bak pawh hian kan pi leh pute Puithuna thil sawi tur a awm teuh thei ang.
Hetih lai hian khawvel changkang leh hun inher danglam zelah thangtharin ngaihdan dang an rawn nei ve ta a, Kristiante inzirtirna leh Science lama hmasawnna-in thangtharte ngaihdan hi a kaihruai nasa a, kan pi leh pute Puithuna thenkhat chu Puithuna Atthlak niin an hre ta a ni. Kan pi leh pute hun laia tlawmngaihna lan chhuah dan leh tuna tlawmngaihna lanchhuah dan hi a inang tawh lova, khawsak dan a danglam nasa lutuk a, khaikhin thiam pawh a harsa tawh a ni. Tlawmngaia khawhar inriah chungchang thlengin khawpui thenkhatah chuan chhut chian a lo ngai ta a, Chutiang bawk chuan kan pi leh pute puithuna leh thangthar ngaihdan pawh hi chuktuah rem thiam a harsa a ni. A chhan bulpui ber chu hmasawnna a ni kan ti thei ang. Puithuna chungchangah hian rual u zawk leh thangtharte inkarah inhnialna a ti chhuak ta mek a, thelh dan pawh thiam a har viau a ni.
Lehkha thiam hauh lo, science leh geography pawh zir ve lo, kan pi leh pute khan thil tam tak an thiamin, an hre ve riau mai a, an ngaih dan leh tih dan thenkhat te chu kan hman hlen tur pawh a awm dawn niin a lang. Khawvela thiamna leh hmasawnna hrang hrang an hman tangkai phak ve loh avangin Khuannun finna leh remhriatna a pe ngei ang tih pawh ring ila a dik awm e. Amaherawhchu an ngaih dan tam tak chu Puithuna Atthlak nia sawi tur a awm ta nawk mai. Mizote sakhaw vawn, Kristianna phei chuan hmanlai kan pi leh pu te ngaihdan tam tak a kalh nghe nghe a ni.
Ruang chhuak tur kuang siam lova kal tir chu khua leh veng tinin kan hreh a ni, kuang kan siam chawp chuk chuk thin, chuvang chuan ruang chhuak tur kan chelh khawtlai lo thei lo. Tunhmaa kan tih ngai hauh loh, hri thalo laka fimkhur vangin kuanga indah vat ngai a lo awm ta zel a, eizawnna leh khawsak a danglam nasa ta em em a, kan hun neih dan leh hna tul dan te a inchen lova, chhiatni thatni hman dan thlengin siam rem a lo ngai ta a ni.
Kuang siam lawk chungchang pawh hi Puithuna atanga thlir chuan sawi hnawmna tur leh ngaihbel tur chu a awm kumkhua mai thei, Mizo ruang kan inhal ngai lo. Nimahsela Pune-a vanduaithlak taka Mizo tlangval Swine Flu vanga boral ta kha Doctorte duh danin hal ral a tul ta. Thlaserh pawh sawi tawh chuang lova July leh August thlaa lungsi taka innei sawi tur tam tak an awm tawh a, Aizawla veng pakhat chuan thlanmual an neih hlat vangin thlan laih chungchangah harsatna an tawk deuh ni ngei tur a ni, hman ni lawk khan thlankhur laihsa neih mai a tha lawm ni tih chu an thlir ho tawh a ni.
Hnah hlui an til a, hnah thar an lo chawr a, hranghlui an liama thangthar an lo chhuak a, tihdan thar leh tha zawk, remchang leh awlsam zawk dap a ni ta zel a, thiamna leh finna a sang zel a, thil thar a lo chhuah belh zel a, thangtharte khawvel-ah hian thil tam tak a inthlak chho zel dawn a ni. Kan tihdan leh khawsak dan te hi hnuchhawna tih dan thar kan hman a ngai zel ang. Tuna kan khawsak dan tam tak pawh hi thangthar leh zawk te’n an la rawn kalsan hun a awm leh thovang.
Kan pi leh pu te’n Puithuna thil thenkhat an ngaihpawimawh thin te chu hmasawnna avangin kan ngai pawimawh lo hret hret a, sakhuana avangin a then kan hnawl bawk a ni. Science lama thiamna leh Kristian inzirtirna hian kan pi leh pute puithuna tam tak chu a atthlakzia a pholang ti ila a dik mai awm e.
Heng zawng zawng hi kan ngaihtuah chuan rilru zau tak nen hun lo kal zel tur hi rual u zawk te pawhin an pawm thiam a ngai deuh deuh dawn a ni.
Wednesday, September 2, 2009
INTODELHNA KAWL A ENG TAK TAK EM ?

Aizawl:29.8.09: Ei leh bara intodelh tur hian kum tam tak kan bei ta. Kan politician te’n min zawrh ber leh an ni pawhin a hralh tlabera an dah chu intodelhna tura policy ţha siam leh hmalak a ni. Ministry hrangin an party a hrang ang bawkin policy hran theuh an vawrh chhuak a. Garden Colony te, NLUP te leh MIP tin te chu kut hnathawktu tam tak tan thlamuanpui tham tura ngaih a ni a, kuthnathawktute intodelhna tura a bulpuiber-ah dah an ni. Heng Programme hnuaiah hian thlai chin, ran vulh leh a kaihhnawih thil dang dangah hmalak a ni. Tama tak sawi tur zingah Tung, Sawhthing, Sapthei, Thingfanghma, Fu, Alu, Aieng, Hmarcha, Cardamom, Jethropha, Oilpalm leh thlai dang ţhenkhatte hi kuthnathawktu te tan, an intodelhna theihna tura thlai chin tura kawhhmuh lâr zualte an ni a. Heibakah buh chîn dan leh lo neih dan kalhmang hrim hrim pawh her dang lam chhoh hret hret a ni bawk a. Intodelhna tura hmalakna tam ber te hi Agriculture leh Horticulture Department aţanga hma a ni ber a ni.
Union Territory aţangin State-ah kan inhlangkai a, a nawlpuia kan intodelh theihna tura hmalakna hlawhtling sawi tur tunthleng hian a awm hlei thei lo a ni. Kan intodelh theihna tura hmalak chu vawiin thlenga kan politiciante min tiam a la ni ta fan a, hunk al tawk kan thlir kir chuan Mizoram sorkara eng ministry mah indem thei an awm chuang lo.
Tun thlenga ei leh bar kawnga kan intodelh theih loh chhan hi enge ni ang ? Policy kan la thlang fuh lo em ni ang ? Nge, heng policyte hi ti hlawhtling turin rinawmna leh taimakna kan tlachham zawk ? A nih leh, intodelh theih kan inring tak tak em ? Kum engemawzat intodelh tura hma kan lak hnu hian, zawhna chhan tur tam tak kan nei tawh a ni. Sawrkarna fawng humtu party leh Department-a kan mithiamte pawh hian ei leh bar kawnga kan intodelh theih hi an lo ring tak tak ţhin rêng em tih te pawh hi ngaihtuah theih tak a ni ta hial a ni.
Intodelhna tur hian Department hrang hrang ţan ho a ngai a, Agriculture Horticulture, Industries, Rural Development, Sericulture, Fisheries Department te hian Department dangte nena pheikhai rual taka hma an lak loh chuan intodelh a harsa tih kan hre tawh. Kuthnathawktu te zingah mahni tuizawng thlang felin an belh tur Department pawh thliar fel thei turin heng Department te hian inthlunkhâwmna nei sela, mipakhatin Department pahnih pathum hnuaiah hlawhtling tak tak mang lovin kawng hrang hrangin hma lain tanpuina te an dawng a, hetiang nilo hian Department lamah zawk, convergence scheme, inthawh ţawm tur, mipui intodelh na tur project, duang thung sela tih te ngaihtuah a ţul niin a lang.
Tunah hian Congress Ministry thar chuan tun hmaa a lo kalpui tawh New Land Use Policy chu thawmthain a hma aia hlawhtling zawka kalpui turin tan a lathar leh chu a ni a, kuthnathawktute tana nghahfak ber leh kan intodelhna tura kan hmachhawp pawimawh ber chu a ni leh a, mipui beisei anga a hlawh tling lo a nih hlauh chuan tun hma aia nasain beidawnna ruamah kan tawlh lut anga, eng policy mah minkhai chhuak thei tura beisei kan nei tawh lovang.
Intodelh tura hmalaknaah hian sum tam tak sorkarin a dah ţhin avangin dik tawklova sum hman palh theih a ni a, dik tak leh a nihna tura sum hman a nih ngei theihna turin mipuite pawhin mawhphurna kan nei a, party politics kan paih a ngai a, rinawm tak leh taima taka hna kan thawh loh chuan eng ang pawhin sorkarin ruahmanna tha siam mahse kan intodelhtak tak thei lovang.
Intodelh tura hmalakna-ah hian politics-a hamţhatna ûm avangin thui tak hna a thawh theih a, sorkar hna thawk pawhin dan pangngaiin a thawk thei a, kuthnathawktu lam pawhin eng eng emaw chu a tih ve theih mai bawk a, amaherawhchu, politician te, Department hotute leh kuthnathawktu ngei ngeite pawh hian, ei leh bar kawnga intodelh turin beiseina an nei tak meuh em tih leh beiseina neiin hma an la tak tak em tih hi bih chian a ngai ta niin a lang.Swrkar ministry tharah hian intodelhna kawl a eng tak tak dawn em le ?
Wednesday, May 20, 2009
SOLO:Malzai

Sunday, May 3, 2009
RUALBANLOTE HMAKHUA

Kum 2001 chhiarpuiah khan Mizoramah pianpunga rualban lo mi Sing 1, sang 6, leh 11 an awm a, chu chu za zela 1.80 a ni. Social Welfare Department chuan kum 2006 khan survey a nei leh, hetah hian tlemin a tlahniam ta deuhva, mi 7,610 an ni. Social Welfare Department survey neih dan thlirin an hmuh chhuah hi a rintlak thawkhata ngaih a ni. Kan pi leh pute khan ‘ Piansualin tlai luat a nei lo ‘ tiin, piangsualte chu hmusit lo tur leh chhawm dawl fo zawk turin an inzirtir thin a. Chu chuan vawiin ni thleng hian Mizo zingah kawng tamtakah awmzia a la nei niin a lang a, hei bakah hian kan sakhaw vawn min zirtirna vang pawhin piangsualte hian ngaihsak an hlawh ti ila a dik awm e.
Rualbanlote hian kawng tamtakah ngaihsak an hlawh ngei mai, amaherawhchu awlsam zawk leh nuamsa zawka an chetsawna an kal vel theihna tur lam hi kan hlamchhiah ti ila a dik ang. Hman ni mai khan Delhia tlawmngai pawl pakhat chuan heitang lama Mizorama hma lakna tur kawng dapin zirhona Aizawl-ah an rawn buatsaih nghe nghe a ni. He zirhonaah hian mithiam te bakah rualbanlote tana thawk tlawmngai pawl aiawh te an tel a, thil tam tak sawi ho a ni a, heta thil pakhat lang chiang em em, phat rual loh chu, ‘rualbanlote te tan, Mizoramah hian kal vel a harsa’ tih hi a ni.
Vantlang hmun, puipunna tura hmun siam leh in sak reng rengahte rualbanlote tana remchangve tur ruahmanna hmuh tur a vang em em a ni. Aizawl khawpui lailia huau huau neihna ber, Vanapa Hall-ah chuan wheel chair hmanga kalna tur a awm lova, inthiarna hmunte pawh pianphunga rualbanlote tana hman tur bik ruahman a awm hran lo. Chutiangin State Guest House te, Tourist Lodge te, YMA Hall te, Community Hall te bakah Biak In zawng zawng deuh thaw-ah hian wheel chair hmanga kal ngai te tan ruahmanna a awm lo a ni.
Aizawl Development Authority –in Building Regulations 2008 a kalpuiah chuan rualbanlote tan remchang siam ngei tur a ni, hei hi khawu taka kenkawh a nih loh chuan hmun tam takah kan ti leh lo mai ang tih a hlauhawm a ni. Townbus zawng zawng-ah hian wheel chair hmanga lawn theih ni rih lo mahsela, thenkhatah tal hi chuan theih ve tawh sela, chutiangin a chhungah pawh wheel chair chawpa chuan theih hlan a ngahhlehawm hle mai !
Friday, April 3, 2009
RUIH LUNGKHAM

Ram dang leh State dang kan ûmphâk lohna tam tak pawh kan ‘mind set’ fuh loh vâng a ni a, re-set a ngai a ni. Kan rilru sûkthlek dân a changkâng lova, ‘chumi kha mi ramah chuan zu an khap lo, mahse an buaipui lo’ te kan han ti ve ngawt a, an rilru put ang pu pha ila kan buai bik lovang, khap kher a ţul bik lovang. Ramdanga zu inmi kan phâk ve lova, kan economic dinhmun en lovin, thawkrim te’n an thawhrim rah an chen chu, that chhe zawk leh intodelh lo tak hian kan thîk a, nitina inhlawh chawp pawhin zu in kan tum a, a in mai duhtâwk lovin ruih kher kan la tum cheu hi chu a zahthlâk tak zet a ni. Grape leh kawlthei tui te hi a ţangkai zawngin a hman theih tih a lang reng a, chu chu a chîngtu te duh dân pawh a ni. Nimahsela a in duhte in tum dân leh duh chhan lam hi a fel fai tâwk lo tih hi zêp rual a ni lo. Kan ruih duh vang chauh a ni. Vaiin Denrite a hmuhin a rilruah thil châr tur a lan laiin, kan ţhalai te rilruah chuan ruih a lang a, Proxyvon, cough Syrup leh Tablet dang dang te chu hnam dangin damdawi-ah an hmanga, an dam phah a, an nunkhua a sei phah mêk a, kan ţhalai thenkhatte chuan ruihna tur atan an ngai tlat a, natna thalo tak tak thlen tirtuah an hmang a, an nun a tih tawi phah thung.
Zu ruih chungchang bikah chuan Zu inmite vek hian ruih loh inzirtir a tul tawh niin ka ngai, Pulpit leh YMA platform atanga thusawi hi a dawngsawng tura beisei te hian an dawh fuh pha lo. Heti taka ‘Ruih kan lungkham’ mai hi kan mutan bera chu a ni; Dân lam neih ţhat pawh hi a pawimawh rualin kan rilru put hmang kan her rem tel si loh chuan a hlawhtlinna a sâng thei dâwn ngai lo.
‘Ruih kher duhna’ level atanga ‘ruih a tul kher lo’ level-ah a inmi tam zawk kan kaisan theih hlauh chuan ruihtheih thil te hi khap buai a ngai lovang. He ngaihdan hi Zu inmite zingah vung taka inzirtir theih ni tak ang maw ? Piangthar sawi chhiatna lam ni hauh lovin, heng zawng zawng ti thei tur hian pianthar pui pui pawh a tul lo. He khawvel ram zauvah hian Christian nilo, rui buai kher lo an tam em hi maw ! Khaw hawi a zau poh leh rualawh a na ting mai zawng a nih hi !
Saturday, March 21, 2009
LO IN HAL TAK HI CHU AW !
Friday, March 13, 2009
CHAPCHAR KUT A NUAM
HELAM BAWK
Central KTP-in hmanni maia Kohhrana rorel inkhawm an neih khan Saruak thlalak leh a kaihhnawih hluar ta lutuk tiziaawm tura hmalak ni rawh se tih sawi ho a ni a, Synod Social Front-in hma a la mek a, an ni hian tualchhung product sex video clip 100 chuang an khawn khawm tawh nia hriat a ni ! Young Women Christian Association pawhin thlalak tha lo tak tak siam lo tura fimkhur a tul thu an sawi.
Midangte tihming chhe zawnga thalak leh video tha lo thehdarh dona kawngah, thehdarh theih sex video siam lo tura hmalak tel a ngai. Sex video hi ruihhlo leh ruihtheihthilte nen a inkungkaih duh khawp leh nghal a, tun anga kan kal zel chuan sex video siam an awm zel lovang a tih theih ta loh e. Hmeichhia leh mipa thliar chuang lova hrem ngai apiang hrem tura ruahmanna siam pawh a tul dawn niin a lang.
Wednesday, March 4, 2009
INCHHUNGKHURA MIZOHMEICHHIATE DINHMUN
National Family Health Survey-in tun hnai maia an hmuh danin Mizo zingah nupui kutthlak ching zaa 22 vel an awm a ni. Mizo hmeichhe zingah kum 15 atanga kum 49 inkar-ah mi 4 zinga pakhat zelin hetianga pasalte kutthlak hi an tawk a ni. Mizo hmeichhia 5 zinga 1 zelin an pasal te’n an beng thin tih an sawi a, za zela 5 atanga 7 te chuan an pasal ten an ban herhsak te, an lua keh te, nam vak te, thin nawk nawk te, an lam hawia thil vawm te, pet te leh vuak te an tuar niin an sawi a ni.
National Family Health Survey-in a zirchianna atanga a lan dan chuan, hetianga insawisakna hi chhungkaw rethei deuh leh zu chiahpiah chhungkuaah a thleng nasa zual a, mipa thenkhat chuan an pate tih dan an chhawm nia ngaih a ni bawk. Sawisak tawk hmeichhia zaa 13 te chuan an pasal ten zu an in thin tih an sawi a ni. Hetianga kut tuar hmeichhiate hian tanpuitu an hmu lo tih theih deuh thaw a ni.
Mizo Society-ah hian hmeichhiaten him tawk lohna tam tak an la nei a, pasal te’n an duh hun hunah an ma mai a, ro leh chanvo sawi hleih theih lova inthen a la thleng reng a ni. Hemi kawngah hian hmasawnna rahbi pawimawh tak pakhat chu tihhlawhtlinin a awm tawh a, chu chu The Mizo Divors Ordinance 2008, nikum October thlaa tih chhuah tak kha a ni. Hei hi Dan a la tling lova, Mizoram Legislative Assembly-ah pass phawt a ngai a, pass a nih veleh, pasalin a nupui a mak dawn pawhin Dan hmanga chinfel a ni ve tawh dawn a ni. He Dan hian nupa inthen nikhuaah nupui te dikna leh chanvo a humhim tak tak tawh dawn nia ngaih a ni.
Tunah hian Mizoramah chuan hetianga pasal te’n an nupuite kut an thlak chungchanga zualko duhte tan zualkona siam a ni tawh a, hemi chungchanga mawhphurtu Department chu Social Welfare Department a ni. Kut inthlak chungchanga Pasal te laka vuivaina nei chuan Social Welfare Department-ah zawh chian theih a ni a, tin Aizawl leh Lunglei District atan phei chuan ruatbik thawhpui tlawmngai pawl te pawh dah a ni a, a hre chiang duh chuan he Department-a thawkte hi zawh chian theih reng a ni. Khawvel hmasawn leh changkang zelah, chhungkua leh nupa inkar nun te pawh hian hma a sawn tel a ngai a, hmanlai ngaih dan atthlak tak tak te kha kan hnawl chhoh zel a tul a, a lian a te min hrut rualtu, Dan hmanga engkim kalpui a him tial tial dawn a, mitin kan fimkhur deuh deuh pawh a tul dawn a ni.
Monday, March 2, 2009
HMEICHHIAT MIPAT HMAN KHAWLOHNA LEH MIZOTE
Mizoram-a kohhran lian ber, Mizoram Presbyterian Kohhran hmeichhia te chuan tun thla ni 7 khan Mizorama hmeichhiat mipat hman khawlohna chungchang bih chianga zir hovin, a tih bo theihna kawng an ngaihtuah a ni.
Hmeichhiat mipat hmankhawlohna chungchang hi christian society-ah pawh thil awm ve fo ni mahsela, hluar taka awm tur chuan ngaih a ni lova, a chhan pawh christian inzirtirna-in a do tlat a, hetiang thila inthiar fihlim tura inzirtirna chu fir taka kalpui a ni. Amaherawhchu hetiang a nih lai hian, christian society-a sawi theih, Mizo society-ah hian hmeichhiat mipat hmansualna hi a hluarin, Mizoram pawhin a hmingchhiatpui ta hle nia ngaih theih a ni.
Tun hma chuan Mizo mipa zingah hmeichhiat mipat hman chungchangah ngaihdan âtthlâk tak an nei ţhin a, chu chu Kristian
Kan khawpui tual laiah milem dukdaklo tam tak CD-a lei theihin a awm a, an zuar kual reng bawk a, mobile handset lah chu ţhalai tam takin an nei a, a hman khawloh nasat theih dan tur chu kan hre thei mai awm e. Music leh fashion-te pawh hi hmeichhiat mipat hmankhawlohna hmanraw ţangkai bera ngaih a ni ta zêl a. Hmeichhia leh hmeichhia emaw, mipa leh mipa emaw, mahni anpui nena nupa anga awmduhna te, mahni nihna lo zawka khawsak châkna te pawh hi media, music leh fashion te hian a thlen thei nia ngai an awm a ni. Tun laia music leh fashion lar tak pakhat, ‘Emo’ pawh hian belh chian a dâwl lo nia ngai an tam tawh a ni. Mizo te hi uar lam nei hluai ţhin
Mizoram Police Crime Conference, thla hlui ni 9-a Aizawla neihah nikum aiin kuminah pawngsual case a tam tih târ lan a ni. Sex hman khawlohna hian huang a zauh tial tial emaw tihmai tur a ni a, pawngsual hriat theih chinah naupang kum tlinglo pawng sual a la tam ber leh nghal a ni.Kumin June thla thlenga pawngsual case 37 chhinchhiahah 24 chu kumtlinglo pawngsual case a ni. Kum 2006-2007 chhung khan kohhran lianber Presbyterian chuan hmeichhiat mipat hman khawloh vanga a member thunun zât chu Sang 9 leh 92 a tling a, kohhran dang te thunun nen belhkhâwm ta ila Sing 2 dâwn lai an tling thei ngei ang. Kohhranin a thunun kher loha lo khawsa te nên chuan an tam dan tur chu chhût ngam pawh a ni lo hial ang. Heng zingah hian kohhran leh khawtlânga inhmang leh hruaitute an bang hauh lo a ni. Sex hman dikloh pawizia zirtirtu bera ngaih, kohhran rawngbawltute ti mualpho fo tu chu Sex hman diklohna hi a ni fan mai. Hetiang hi
K.S langsâr ni lo, a rûka KS an tam tih a ni. Hei vang hi a ni pakhat ngei ang, natna hlauhawm ber, AIDS pawhin
MIZORAMA RAMDANGMITE CHUNGCHANG
Kan ţhenawm ram, Myanmar hi Sipai rorêlna a ni a, ei leh bâr-ah an harsa êm êm tih kan hria, chubakah Democracy tun nun tum pawl zinga mi tam tak chu Sipai sorkara-in man tumin a veh reng bawk a, heng thilte leh thil dang dang avângin Myanmar aţangin mi ţhahnem tak Mizoramah an lo lût a, engemawzât chu an inbêngbela, nupui pasal neiin India khua leh tuiah engemawzât an insiam tawh a, tam tak inhlawhfa-in an awm reng a, sumdâwnga Burma leh Mizoram kârtawn mi ţhahnem tak an awm a, Aizawl Bazarpuia sumdawnna tam tak an kutah a awm mek a, inlam leh office lam thlengin nepnawi zuarin an pal tawn reng bawk.
Ramdang mi kan mikhual mêk te leh rawn inbengbelte hian Mizoram tân thil ţha engemawzât an rawn thlen a, dân ang thlapin an lo lût emaw lût lo emaw lam chu thu hranah pawh dah ta ila, sualna hrang hrang kan tawrh zingah, kum hnih kum thum kalta maia sualna hrang hrang record-ah chuan Burma lam aţanga lo chhuk thlate inhnamhnawihna a tam ber a ni.
Hmanah deuhah khan Chanmari Vênga naupang pâwngsual chungchâng thu kal zêlah Burma mite Mizoram chhuahsan vek tura hmalâkna a awm tawh a, kha thil thleng kha kan la hre ţheuhin a rinawm. Khami ţum khân Burma lama kan unaute’n harsatna an tâwk nasa êm êm a nih kha. Hun a lo kal deuh a, zawi zawiin politiks thila harsatna an tawhte kan hriat thiampui deuh deuh a, tunhnaia Myammar rama politics inlumlet chungchangah pawh Myanmar rama Democracy din a nih theih nân mi ţhenkhatin Aizawl-ah pawl te siamin hma an la hial a ni.
Politics dinhmun harsatna inhriatthiampuina kan neih rual hian invênna tur leh hmalâkna tur pawimawh tak tak a awm tih erawh chu kan hre tur a ni. Democracy kan duhpuia kan nawrpui rualin Mizoram chhûnga sualna tipung lo zâwnga an nungchang leh awmdân fimkhur thiam tûra zirtir pawh kan tih tur a ni tel a ni. Bike bo tam ber chu Burma ramah phurh chhoh a ni. Hetiang sualna kawnga inhnamhnawih mante chu Burma a tanga lo kal deuh vek an ni. Thawkkhat lai khan Sailam khuain an ram chhehvêla Naubân chikhat an humhalh lai chu Burma mi pahnihin zan lamah a ruka an la lai an man bawk a nih kha. Chutiangin Solar Disk bo engmaw zât chu Burma lamah phurh choh nia sawi a ni. Tualthihna, rukrûk, insuam leh sualna dang lian tham tak tak te chu khawchhak lam unaute inhnamhnaawihna a ni deuh zêl a ni. Drugs case chungchâng phei chu an hauh deuh vek a ni.
Khawchhak unaute hian an ram chhûnga an dinhmun tleu zia hriaa lo hrethiamtu, Mizoram mipuite zinga awmdân an thiam loh chuan harsatna an tâwk leh palh thei tih an hriat reng a ngai a, an mahni leh an mahni ngei an inzirtir a ţul a ni. Mahni tâl tâl a, duh hawi zâwng zâwnga an khawsak mai chuan a ţha dawn lova, tuna an khawsak duh dân aţang hi chuan fimkhurna tur an nei tam hle ti ila kan sawi sual âwm love. Burma mi, pâwl ho emaw, kohhran emaw an awm a nih chuan Mizoram chhûnga khawsak dân tur nasa taka an inzirtir a ngai, Mizorama thilsual ti te’n Ţiau an kân hman phawt chuan him tura an inngaih chhûng chuan, sualna do kawngah khawchhak unaute hian Mizoram mipuite hi min thurualpui tumna tak tak an nei lo tihna a ni ang. Chuvângin an inenfiah a ngai a, misual an nih chuan Ţiau an kân avânga an himna ngawtna chhan tura awm chuang lo a ni. Misual man leh zawn chhuah hi kan zavaia mawhpurhna a ni a, Mizorama pawi khawihtu, Myanmar rama tlânlût man leh theih dân chungchâng pawh khawchhak unaute’n mawh an phurh ve ngam a ngai a, chu chu tun thleng hian an tih âwm hriat tur a vang rih hle a, Mizoram mipui tam tak chuan Mizoram mipuiten kan lo mikhual zel dan tur hi anmahni khawchhak unaute awmdanah a innghat lian ber a ni tih hi an ngaih dan a ni tih a lang a ni. Ngaihzawnawm taka an awm loh chuan, an mahni leh an mahni an in tlawhping zel dawn a ni. Rimawi khawvel,infiamna leh Arts lamah te phei chuan Myanmar lama Mizo hnahthlakte’n Mizo ram an chawknung em em a, Mizo mipui pawhin thliarna an neih awm hriat a ni lo.
Hnam leh hnam, chi leh chi tizâwnga thil kal tir a ţha lova, amaherawhchu kan mikhualte avânga kan rama sualna pung erawh hi chu fimkhur taka a tihtâwp dân kan zawn tlân vat loh chuan kan inpumkhatna leh inhriatthiamna a tla hniam zel anga, chu chuan harsatna lian zâwk min hma chhawn tir thei a ni.