Monday, September 28, 2009

TLAWMNGAI PAWL LEH SORKAR THAWHHONA

Mizoramah hian khawtlâng ţhatna leh hmasâwnna tura mipuiin tha kan thawh thin hi thenawm State te dinhmun en chuan a chhunawm hle a ni. Khua leh veng chhunga sorkar inrawlh ngailova kan inrelbawlna leh hnatlang neih zawng zawng te hi kan chhut ngai lo mai thei, kangmei leh leimin avanga chhiatna lo thleng kan inchhawmdawl dan te, Mautam tam a lo nia, tlawmngai pawlte, kohhran leh mimal te inpekna te kha sawi tham a ting a ni.
Kan society-ah tih dan phunga kan neih tawh avangin vehbur khawnte, thawhlawm khawnte hi thil mak a ni lo. Amaherawhchu heng thil, kan kalpui mekte hi ram chhung hmundang tan chuan thil mak a tling a ni. Chuvangin hetianga khawtlang leh midang tana kan inhuamna leh kan inphalna hi ram chhûng hmundangte nêna tehkhin hleih theih loh khawpin sawi tur a tam a ni. Kohhran budget pumpui deuh thawh hi a thawha kan thawh khawm zel tur a ni ber mai a, hnamdangin min tluk thei hauh lovang.
Mizoramah hian tlawmngaipawl an ţangkai a, sorkar tân pawh kawng tam takah innghahna an tling a, Electoral Roll siam, Village Census, Ration card siam, NREGS Survey leh thil dang dangah sorkar kutke ber pakhatah YMA te an awm a ni. BPL leh AAY survey tura hma lak ho tum leh mek a ni awm e. Tlawmngaipâwlte tel vena tur chia policy duan a tam lutuk ta hi a chhan enge ni ang ? Sorkar Department te hian an mi leh sa te dik leh rinawm taka til ti turin an ring zo lo nge, hahdam zawka tihdan kawng an dap tih te, rinawm leh dik taka hna thawk turin heng thil hrang hrang survey ngaiah te hian mipui kan rinawm tawk tawh lova, huaisen leh tlang taka ti thei tur tlawmngaipawl kan ruai ta mai tih te pawh hi ngaihtuah tham tak a ni ta mek a ni.
Sorkar hian rawng a bawl sak, mipuite nên thawhhona ţha nei turin mipui kutah mawhphurhna a dah tulna chin a awm ang, amaherawhchu dah chin tâwk a thiam a ngai a, chutiang bawkin mipuite pawhin sorkar hmalakna leh sorkar nena thawhhona kawngah mipuui chanvo leh tih theih chin hriat a tul a ni. Sorkar chuan hma a hruai anga, mipuiin a hlawhtlin na mahni zawn theuhah kan thawk ve ang. Kawng ţhenkhatah chuan tlawmngai pawlte’n hma an hruaia sorkarin a zui ve zâwk nia ngaih theihin a awm fo thin, hei hi a fel tawk lo a ni. Hemi kawngah hian sorkar chauh a ni lo, tlawmngaipawl leh mipuite pawh kan inbih chian a pawimawh a, thuneihna tluantling nei silova sorkar hmakhalh a awm thei a, fimkhur fo tur a ni.
Tlâwmngai pawl lian tak tak te hi sorkar committee engemawzatah an tel a, an tel loh pawha pawi hauh lo tur a awm nual mai thei a ni. Sorkar Department hrang hrang-te hian tlâwmngaipâwl tel vêna awm chî leh an tel ve kher lova tih theih te ennawn thin sela thil ţha tak a nih a rinawm. Department ţhenkhat chuan an mahniin an tih fel ve mai theih thilah pawh tlawmngai pawl an ruai buai fo tawh ţhin a ni.
Sorkar hian a dinhmun leh zahawmna vawnghim turin tlawmngai pawl leh mipui-te kuta mawhphurhna dah dân chin tâwk a thiam a pawimawh. Ram leh hnam tâna ţhahnemngaihna kil hrang hrang aţangin a lo ri a, thlur bing neia pawl dingte pawh an la awm zel ang. Sorkar hmalaknaa tel tum leh inrawlh tum an la piang zel dawn a, sorkar chuan a thuneihna vawng him turin fimkhur leh huaisen taka a kal a ngai deuh deuh dawn niin a lang. Chutiangin tlawmngaipawlte tan pawh Department hmai bal phihfai tura hmanrua-ah Committee thenkhatah chuan ruat ve mai mai an ni lek thei tih te pawh an hriat a tul a ni.

Saturday, September 26, 2009

MIZO NIH HI A NUAM

CM's Trophy in cultural dance competition - Aizawl sipai lammual

Saturday, September 5, 2009

HMASAWNNA VRS PI LEH PU TE PUITHUNA


Aizawl:5.9.09:Tun hnai mai khan Aizawl veng pakhat-ah chuan mitthi an awm zing hle mai a, hei vang hian an veng YMA-in Kuang an siam lawk chuan sawi a hlawh phah hle a ni. Chuti taka chhiat an tawk nasa ta mai chuan engemawti zawng takin chhan a neih an ring a, thenkhat chuan an kuang siam lawk chu an puh a ni deuh ber.
Kan pi leh pute khan serh leh sang, thiang leh thiang lo, dan leh hrai bakah puithuna thil chi hreng hrang kalpui an nei tlat a, an ngaihdan pawh a nghetin sawh sawn a har khawp mai. Kan pi leh pute puithuna atanga thlir chuan kuang siam lawk pawh hi a pawmawm lova, thlan laih zawh tawhsa pawh engemaw vanga hman a tul leh lo a nih chuan vur leh khar an duh a ni. Hemi zulzui deuh hian tun hnuah thlanmual sam fai te pawh hi thenkhat chuan an duh vak lo zui ta zela, ruang a chhuak duh niin an ngai a ni awm e. Lo atan Zawng lu ro leh thing lu bul awmna an duh lova, leiruang tuam tih leh Sih te pawh lo atan an nei tel duh lo an ti bawk thin. In sak hawi dan zawng te, khum hun dan zawng te, inneihna atana thla serh neih te, mitthi awm vanga a chhungte an inthian thin te, heng bak pawh hian kan pi leh pute Puithuna thil sawi tur a awm teuh thei ang.
Hetih lai hian khawvel changkang leh hun inher danglam zelah thangtharin ngaihdan dang an rawn nei ve ta a, Kristiante inzirtirna leh Science lama hmasawnna-in thangtharte ngaihdan hi a kaihruai nasa a, kan pi leh pute Puithuna thenkhat chu Puithuna Atthlak niin an hre ta a ni. Kan pi leh pute hun laia tlawmngaihna lan chhuah dan leh tuna tlawmngaihna lanchhuah dan hi a inang tawh lova, khawsak dan a danglam nasa lutuk a, khaikhin thiam pawh a harsa tawh a ni. Tlawmngaia khawhar inriah chungchang thlengin khawpui thenkhatah chuan chhut chian a lo ngai ta a, Chutiang bawk chuan kan pi leh pute puithuna leh thangthar ngaihdan pawh hi chuktuah rem thiam a harsa a ni. A chhan bulpui ber chu hmasawnna a ni kan ti thei ang. Puithuna chungchangah hian rual u zawk leh thangtharte inkarah inhnialna a ti chhuak ta mek a, thelh dan pawh thiam a har viau a ni.
Lehkha thiam hauh lo, science leh geography pawh zir ve lo, kan pi leh pute khan thil tam tak an thiamin, an hre ve riau mai a, an ngaih dan leh tih dan thenkhat te chu kan hman hlen tur pawh a awm dawn niin a lang. Khawvela thiamna leh hmasawnna hrang hrang an hman tangkai phak ve loh avangin Khuannun finna leh remhriatna a pe ngei ang tih pawh ring ila a dik awm e. Amaherawhchu an ngaih dan tam tak chu Puithuna Atthlak nia sawi tur a awm ta nawk mai. Mizote sakhaw vawn, Kristianna phei chuan hmanlai kan pi leh pu te ngaihdan tam tak a kalh nghe nghe a ni.
Ruang chhuak tur kuang siam lova kal tir chu khua leh veng tinin kan hreh a ni, kuang kan siam chawp chuk chuk thin, chuvang chuan ruang chhuak tur kan chelh khawtlai lo thei lo. Tunhmaa kan tih ngai hauh loh, hri thalo laka fimkhur vangin kuanga indah vat ngai a lo awm ta zel a, eizawnna leh khawsak a danglam nasa ta em em a, kan hun neih dan leh hna tul dan te a inchen lova, chhiatni thatni hman dan thlengin siam rem a lo ngai ta a ni.
Kuang siam lawk chungchang pawh hi Puithuna atanga thlir chuan sawi hnawmna tur leh ngaihbel tur chu a awm kumkhua mai thei, Mizo ruang kan inhal ngai lo. Nimahsela Pune-a vanduaithlak taka Mizo tlangval Swine Flu vanga boral ta kha Doctorte duh danin hal ral a tul ta. Thlaserh pawh sawi tawh chuang lova July leh August thlaa lungsi taka innei sawi tur tam tak an awm tawh a, Aizawla veng pakhat chuan thlanmual an neih hlat vangin thlan laih chungchangah harsatna an tawk deuh ni ngei tur a ni, hman ni lawk khan thlankhur laihsa neih mai a tha lawm ni tih chu an thlir ho tawh a ni.
Hnah hlui an til a, hnah thar an lo chawr a, hranghlui an liama thangthar an lo chhuak a, tihdan thar leh tha zawk, remchang leh awlsam zawk dap a ni ta zel a, thiamna leh finna a sang zel a, thil thar a lo chhuah belh zel a, thangtharte khawvel-ah hian thil tam tak a inthlak chho zel dawn a ni. Kan tihdan leh khawsak dan te hi hnuchhawna tih dan thar kan hman a ngai zel ang. Tuna kan khawsak dan tam tak pawh hi thangthar leh zawk te’n an la rawn kalsan hun a awm leh thovang.
Kan pi leh pu te’n Puithuna thil thenkhat an ngaihpawimawh thin te chu hmasawnna avangin kan ngai pawimawh lo hret hret a, sakhuana avangin a then kan hnawl bawk a ni. Science lama thiamna leh Kristian inzirtirna hian kan pi leh pute puithuna tam tak chu a atthlakzia a pholang ti ila a dik mai awm e.
Heng zawng zawng hi kan ngaihtuah chuan rilru zau tak nen hun lo kal zel tur hi rual u zawk te pawhin an pawm thiam a ngai deuh deuh dawn a ni.

Wednesday, September 2, 2009

INTODELHNA KAWL A ENG TAK TAK EM ?


Aizawl:29.8.09: Ei leh bara intodelh tur hian kum tam tak kan bei ta. Kan politician te’n min zawrh ber leh an ni pawhin a hralh tlabera an dah chu intodelhna tura policy ţha siam leh hmalak a ni. Ministry hrangin an party a hrang ang bawkin policy hran theuh an vawrh chhuak a. Garden Colony te, NLUP te leh MIP tin te chu kut hnathawktu tam tak tan thlamuanpui tham tura ngaih a ni a, kuthnathawktute intodelhna tura a bulpuiber-ah dah an ni. Heng Programme hnuaiah hian thlai chin, ran vulh leh a kaihhnawih thil dang dangah hmalak a ni. Tama tak sawi tur zingah Tung, Sawhthing, Sapthei, Thingfanghma, Fu, Alu, Aieng, Hmarcha, Cardamom, Jethropha, Oilpalm leh thlai dang ţhenkhatte hi kuthnathawktu te tan, an intodelhna theihna tura thlai chin tura kawhhmuh lâr zualte an ni a. Heibakah buh chîn dan leh lo neih dan kalhmang hrim hrim pawh her dang lam chhoh hret hret a ni bawk a. Intodelhna tura hmalakna tam ber te hi Agriculture leh Horticulture Department aţanga hma a ni ber a ni.
Union Territory aţangin State-ah kan inhlangkai a, a nawlpuia kan intodelh theihna tura hmalakna hlawhtling sawi tur tunthleng hian a awm hlei thei lo a ni. Kan intodelh theihna tura hmalak chu vawiin thlenga kan politiciante min tiam a la ni ta fan a, hunk al tawk kan thlir kir chuan Mizoram sorkara eng ministry mah indem thei an awm chuang lo.
Tun thlenga ei leh bar kawnga kan intodelh theih loh chhan hi enge ni ang ? Policy kan la thlang fuh lo em ni ang ? Nge, heng policyte hi ti hlawhtling turin rinawmna leh taimakna kan tlachham zawk ? A nih leh, intodelh theih kan inring tak tak em ? Kum engemawzat intodelh tura hma kan lak hnu hian, zawhna chhan tur tam tak kan nei tawh a ni. Sawrkarna fawng humtu party leh Department-a kan mithiamte pawh hian ei leh bar kawnga kan intodelh theih hi an lo ring tak tak ţhin rêng em tih te pawh hi ngaihtuah theih tak a ni ta hial a ni.
Intodelhna tur hian Department hrang hrang ţan ho a ngai a, Agriculture Horticulture, Industries, Rural Development, Sericulture, Fisheries Department te hian Department dangte nena pheikhai rual taka hma an lak loh chuan intodelh a harsa tih kan hre tawh. Kuthnathawktu te zingah mahni tuizawng thlang felin an belh tur Department pawh thliar fel thei turin heng Department te hian inthlunkhâwmna nei sela, mipakhatin Department pahnih pathum hnuaiah hlawhtling tak tak mang lovin kawng hrang hrangin hma lain tanpuina te an dawng a, hetiang nilo hian Department lamah zawk, convergence scheme, inthawh ţawm tur, mipui intodelh na tur project, duang thung sela tih te ngaihtuah a ţul niin a lang.
Tunah hian Congress Ministry thar chuan tun hmaa a lo kalpui tawh New Land Use Policy chu thawmthain a hma aia hlawhtling zawka kalpui turin tan a lathar leh chu a ni a, kuthnathawktute tana nghahfak ber leh kan intodelhna tura kan hmachhawp pawimawh ber chu a ni leh a, mipui beisei anga a hlawh tling lo a nih hlauh chuan tun hma aia nasain beidawnna ruamah kan tawlh lut anga, eng policy mah minkhai chhuak thei tura beisei kan nei tawh lovang.
Intodelh tura hmalaknaah hian sum tam tak sorkarin a dah ţhin avangin dik tawklova sum hman palh theih a ni a, dik tak leh a nihna tura sum hman a nih ngei theihna turin mipuite pawhin mawhphurna kan nei a, party politics kan paih a ngai a, rinawm tak leh taima taka hna kan thawh loh chuan eng ang pawhin sorkarin ruahmanna tha siam mahse kan intodelhtak tak thei lovang.
Intodelh tura hmalakna-ah hian politics-a hamţhatna ûm avangin thui tak hna a thawh theih a, sorkar hna thawk pawhin dan pangngaiin a thawk thei a, kuthnathawktu lam pawhin eng eng emaw chu a tih ve theih mai bawk a, amaherawhchu, politician te, Department hotute leh kuthnathawktu ngei ngeite pawh hian, ei leh bar kawnga intodelh turin beiseina an nei tak meuh em tih leh beiseina neiin hma an la tak tak em tih hi bih chian a ngai ta niin a lang.Swrkar ministry tharah hian intodelhna kawl a eng tak tak dawn em le ?