Friday, June 25, 2010

INRALRINNA DAR A RI TA !

Ningani kalta khan Mizoram State Aids Control Society Executive Committee chu an chairman, Pu Vanhela Pachuau, Chief Secretary hovin an thukhawm a, hetah hian Mizoram AIDS chungchanga kawng hrang hranga hma lak dan thlir hovin tuna dinhmun te pawh sawi ho a ni a, hma lak zel dan tur te pawh rel a ni. Hemi tuma Mizoram dinhmun tarlan dan chuan kumin May thla tleng khan Mizoramah HIV Positive 4,608 hmuh chhuah tawh a ni a, thla hlui May thla chhung ringawt khan HIV Positive mi 101 zet hmuh chhuah an ni. Thla kalta chhunga HIV Positive hmuh chhuah zat beh chhana kan chhut chuan kum khat chhungin a tlem berah pawh HIV Positive mi 1200 chuangin Mizoramah an pung dawn tihna a ni a, heti chung hian thisen test loh loh tam tak an awm ngei dawn tih chu a rinawm bawk a, he natna hlauhawm tak mai hi Mizorama a darh nasat zel dan tur hi ngaihthah mai chi a ni ta lova, in ralrinna dâr vuak a ngai ta a ni.
AIDS darh zau dan leh dinhmun chhut chhuak tur hian tih dan hrang hrang a awm a, Mizoram din hmun tuna kan hriat theih chu Sentinel Surveillance hmanga tih a ni a, hei hi research chi khat a ni a, naupai te, ruihlova inchiu thin te, nawhchizuar te leh Serh-hri (STI) vei te zingah thla hnih chhungin sample tuk zât awmin District tinah an thisen hi endik a ni a, chuta tang chuan HIV hluar dan chhût chhuah a ni ta a ni. Hetianga chhut hi dik thawkhat hle a ngaih a ni. Hetiang hmanga Mizoram dinhmun hi chhut chhuah a ni a, Mizoram mihring 1,000 zelah hian mi 8 hi HIV hrik kai ang kan ni a, a hniam lam aiin a sang lam a pan zawk rih a ni.
Heti taka Mizorama AIDS darh chak chungchang hian mipui bakah Kohhran leh tlawmngaipawl te hi mak tak main a nghawng na teh chiam lo, AIDS dona tura pawisa tam deuh hmuh theihna turin AIDS vei kan insawi tam mai mai a ni lo maw ? tih te hi thenkhat chuan an sawi thin. Hengte avang hian Mizoram dinhmun kan tarlan thin te hian kan rilru a hmin tawk lo pawh a ni mai thei, nimahsela, Mizoram pawn atangin National Aids Control Organisation te lo kalin, an mahnni ngeiin an rawn zir chiang thin a, kan dinhmun hi uar theih a ni lova, zep theih pawh niin a lang lo.
Sorkar hmalakna thlir mai lova mah ni theihna zawn theuha tan kan lak a hun a, sum kher hmanga AIDS do tumna rilru pawh kan paih deuh deuh a tul, pawl tana sum sum tuak tumna avanga maia sorkar-in AIDS dona programme a neihte kan lo thawhpui thinte pawh hi inen fiah a hun ta, tunah chuan mahni theihna kawng kawnga tan lak a hun tawh a ni.

Wednesday, June 16, 2010

CADS


Mizoram Assembly Session neih zawhtakah khan Governor Excise & Narcotics department-in nikum April a tanga kumin January khan ruihhlo avangin mi 382 leh ruihhlo ti thin mi 2,653 man an ni tih a tarlang a, chuti a nih chuan ruihhlo zuar nitin mi 1, a chang chuan a aia tam man ziah ang a ni.
Excise & Narcotics Department CHUAN sorkar kum kal ta chhung heroin gram 903 leh miligram 350, ganja kg 210 leh gram 657, Ephedrine kg 1 leh gram 72, Nitrazepam tablet 2,579 leh a chanve, Alprazolam tablet 50, khuh damdawi bur 64, spasmo proxyvon mum Sing6, Sang 5, 923 leh parvon spas mum Nuai 1,Sign 4 leh 143 an man bawk. Zu leh drugs kaihhnawih thilah mi 7,058 an man bawk a, an mi man zingah hian ram dang mi 90 an tel a ni. Kumin chhung mai pawh hian tam tak an man leh tawh a ni.Kum hnih mai kalta chhung khan mahni intihlum an tam em em bawk a, Ruihhlo nen inkaihhnawihna a neih ngei a rinawm.
Hetiang hi kan dinhmun a nih avangin Central YMA chuan tun hnaiah ruihhlo dotu pawl, Central Anti Drugs Squad (CADS) chu thla hlui ni 29 khan a din a, Kumin atana an kum puan ‘ Khawtlang nun siam that’ tih an kalpui mek tihhlawhtlina tur a hma lakna kawng khat a ni dawn a ni. Central Anti Drugs Squad (CADS) din a nih atanga karkhat chhung maiin ruihhlo kaihhnawih thilah mi 52 an man tawh a, heng zinga mi 9 chu sokar thuneitute hnenah an pe a ni. Nitrosun mum 34, Parvon spas capsule 4460, Ganja Kg 3 vel, Heroin NO.4 Hawng 1, can 41 leh piece 59 an man hman a, kar khat chhunga an damdawi man te hi Cheng Nuai 3 man vel nia chhut a ni. Hemi hnu pawh hian engemaw zat an man leh tawh a ni. CADS-te hian Aizawl khawpui chhungah hun rei lote chhungin ruihhlo tam tham tak an man tawh a, hei hian hna an thawh thatzia a tarlan rualin, sorkar tha chakna hmang ringawta beihna hian ruihhlo tihrêm a harsat zia a tilang chiang hle. Chubakah Excise Deptt indaih loh thu hi a lian hle a ni.
CADS hmalakna avang hian Aizawl khawpuia drugs zuar leh a ngawlvei zalen lutuk te chu an vang leh tan tawh a, Central YMA hruaitute sawi danin Drugs hrang hrang man pawh a sang chho leh tan tawh a ni. Ruihhlo do a pawimawhzia kan hriat rualin a hautak dan pawhkan hriat tel a ngai a, Central YMA pawh hian mipui beiseina tihlawhtling turin hma an la leh a ni tih an puang a, CYMA hian theihtawp tak meuh meuhin ruihhlo hi a do tawh a, a thawm a nâin faktu leh sawiseltu tam tak a nei a nih kha. Tihthat tam tak karah tihfuh tawk lote pawh an nei ve bawk a, amaherawhchu YMA-in ruihhlo a dolai na na kha chuan ruihhlo a vang a, ruihhlo avanga thihna leh chhiatna dang pawh a tla hniam a ni. YMA bawkin ruihhlo an dona kawnga hma thar a han la leh ta hi thil lawmawm tak a ni.
YMA hian ruihhlo do kawngah thahnmenngaih luat vangin dai pelh a nei ve zauh zauh a, tunah chuan a thil tih tawha inzir fing chungin, rilru fim zawk nen CADS an kalpui dawn niin a lang a, ruihhlo dotu pawl tangkai tak an nih leh ngei a rinawm.

Monday, June 7, 2010

CHHIARPUI VRS 666

Chhiarpui hi kum 11 dana neih a ni a, Chhiarpui hnuhnung ber chu kum 2001 khan a ni. Mizoramah tunhma zawng khan Chhiarpuiah sakhuana thil avanga harsatna kan neih hriat a ni lova, chuvangin record pawh a dik thawkhat viau turah a ngaih theih a ni. Kum 2001 chhiarpuiah khan Mizoramah mi Nuai 8, sing 9, 1058 kan awm a, un tum 2011 chhiarpuiah hian Mizoram-ah mihring nuai 11 vel an awm beisei a ni, Chhiarpui hi thawhhnih-a then a ni a, tun tum hi thawhkhatna niin April atang khan tan a ni a, September, 2010 chhunga zawh tura ruahman a ni. Thawhkhatna-ah hian eng ang In nge awm a, In engzat nge awm tih te, chu In-ah chuan eng thil te nge an neih, tui a awm tha em, electric a awm tha em tih leh thil dang tam tak an zirchiang dawn a ni. A thawhhnihna hi Nakum February thla chhunga neih a ni ang. Chutah chuan mihring zat chhiarpui tak tak neih a ni ang. 2011 chhiarpui hi India rama chhiarpui neih vawi 15-na tur a ni a, Independence hnu-ah chuan a vawi 7-na tur a ni. India ram chhiarpui hi khawvela chhiarpui hautak leh lian ber ni tura ngaih a ni bawk. Mizoram District 8-ah, Principal Census Officer (DC te) kaihhruaina-in chhiarpui hi neih a ni a, Mizoram hi Charge Officer huam 92-ah then a ni a, census enumerators 2354 leh supervisors 392 an awm a ni.
2011 chhiarpui hian Unigue Identification Number (UID) siam tum a ni a, Kum 15 chin chung lam India khua leh tui te chuan Voters ID card tiat vel ‘Smart Card’ an tih chu an nei vek anga, hetah hian hming te, veng te, nihna leh thiamna, fingerprint leh thil pawimawh dang chu a awm kim vek dawn a ni. He card hi kum tangkaina tam tak a nei dawn a ni.
He smart card tak mai hi Mizoramah chuan mi thenkhatin an hre thiam lova, sakhuana thil nen sawi zawmin Kristian inzirtirna-a Sakawlh chhinchhiahna 666 ni thei mai dawna ngai pawl an awm a, chung mite chuan chhiarpui hna kal lai mekah an tel ve duh ta lo a ni.
Bible kan en chuan sakawlh chhinchhiahna chu kut ding lamah emaw chalah emaw a ni dawn a, sakawlh hming emaw a hming namber emaw a ni ang, mihring nambar a ni a, 666 a nih tur thu kan hmu. UID emaw Smart Card emaw chu lehkha, kan thlalak leh nihna leh kan chhinchhiahna a ni mai a, chalah emaw kutah emawa bel chi a ni lo hrim hrim a, nimahsela heti chung pawh hian engemawzat chu an buai tho tho a ni.
Technology lama hmasawnna chak taka kal mek hian mi thenkhat hi chu hnunglamah a hnuttchiah thui ta deuh a, UID tih leh Smart Card han tih te pawh chu a awmzia an man pha tawh lova, chiang taka hrilhfiahna an dawn si loh an tan thil buaithlak a ni thei ang. Sakhuana thila ration card nei duh lo thenkhat chuan midang ration card an hawh thoa, a thente phei chuan raton card an siam tir leh tawh tih Aizawla Retailer hlun tak pakhat chuan a sawi a ni. Chuvangin chhiarpui neih mek chungchangah pawh hian mipui zingah a pawimawhna leh a awmzia uar deuh taka inzirtir a ngai a, tuna hre thiam lo mek te phei hi chu a bik taka hrilhfiah tura ruahmanna siam a pawimawh hle a ni

VAIHLO HMAI TIBALTU


May ni 31 khan World No Tobacco Day hman a ni a, Mizoramah pawh he ni pual hian , Aizawlah chuan Chanmari YMA Hall-ah Mizoram State Tobacco Control Society bultumin hman a ni. Lungleiah chuan Lunglei Civil Hospital Hall-ah an hmang. Kumina World No Tobaco Day thupui chu ‘ Vaihlo laka hmeichhiate ven him’ tih a ni.
Mizoram State Tobacco Control Society tarlan danin, khawvel puma mei zu 20% chu hmeichhia an ni a; vaihlo siamtu company-te'n an sumdawnna tihhlâwk nan hmeichhiate an hmang nasa hle a, vaihlo fakna pawh hmeichhiate híp tur zawnga siam a ni fo a, ram 151-a hmeichhe tleirawl 7%-in meizûk an chíng a ni. National Survey 3 in nikum maia a tarlan dan chuan Mizoram ah hian zuk leh hmuam laka fihlim lo mipa zaa 83 an ni a, hmeichhe zaa 60 an ni.
Meizial zuk leh sahdah hmuam hi hnam mâwl zîngah ‘addict’ ngawl vei an tam nia chhut a ni a, inthlahdah leh nun zalen lutuk zingah a hluar bik a ni. Mi thiamte ngaih dân chuan hnam mâwl a piangah mei zu an tam a, chungzingah chuan hmeichhia, ţhalai leh naupang meizial zu an tam duh bik nghe nghe an ti a ni. Kawng tam takah Mizote hi changkâng ve hlea kan inhriat laiin, zûk leh hmuamin min chiahpiah nasat dân chhût chuan, hnam hnufual te zingah kan tel a la ngai a, kan la intodelh lo kan tih kan tih laiin, zûk leh hmuamah kan phu lovin sum kan sêng ral si a ni.
Tunah hian mi thiamte chhût danin kan ram chhûngah Mizoram chu vaihlo hmang nasaber kan ni ta reng mai a, kan ram mai nilo, khawvel pumpuiah -ah mipui tam dan zawng atanga chhutin cancer vanga thi tamna ber kan ni a, a chhan chu Mei kan zûk nasat vanga ngaih a ni. Khawvêlah hrawk leh lei cancer-a world record siam tu kan ni mek a ni !
Hriselna leh economic a tih chhiat bâkah, zûk leh hmuam hian kan khualţha-te lakah kan hmai a tibâl hrim hrim bawk. Nula hovin Tuibûr leh Khaini an hmuam phei hi chu a hrisêl lohna chu thu hran, a ţawpna hi bânsan chhan tham a ni. Mizo zingah chuan kan hre ţhanga, ngaiah kan nei a, a mawi lohna kan hmu thiam mai lo a ni thei e, min rawn tlawhtu, mikhual te tân chuan a langsâr hle mai a, kan hmai tibâltu an tling a ni. Mizorama hmeichhiate zingah sahdah, khaini leh tuibur hmuam an tam hle a ni.
Mizoramah zuk leh hmuam kan insum kar lo lutuk vanga kan hnufumna leh hriselna kawnga kan tlakhniam phah nasat zia kan chhut chuan, zuk leh hmuam that lohzia inzirtirna lam a tlem lutuk niin a lang. Chuvangin tun aia uarzawka zuk leh hmuam that lohna zia inzirtir kan mamawh hle a ni.