Sunday, September 11, 2011

SORKAR TAN TLAWMNGAIPAWL TE AN PAWIMAWH FO


Dik leh felfai zawka thil tih a nih theih nan Mizoram sorkar hian  kawng tam takah TLAWMNGAIPAWLTE  a belh chhan fo thin a, Ration Card siam that leh Electoral Roll dik taka siam that a nih theihna tura thawhpui tawhna te chu a langsar zual a ni. Heibakah hian dik taka rorel a nih theih nan  committee pawimawh tak takah sorkar hian tlawmngaipawl zinga lian deuh deuh  aiawhte hi a dah bawk a ni. Electoral Roll leh Ration Card dik tak kan neih theihna tura tlawmngaipawl te’n  sorkar a tanpuina hian kawngro a su hle tih chu kan hre theuh awm e. Hetiang tlawmngai pawl lian tak kan nei hi khawvel hmundang a mi te’n an awt em em reng a ni. Chutiang chu a nih avangin sorkar pawhin a pur fo tlawmngaipawl liana a hruaitu leh a phusa deuhte pawh mi rinawm leh nungchangah pawh midangte entawn tlak nih a ngai a ni.
Thawkkhat lai khan Ration Card chuang atam avangin sorkar chuan dik taka siam turin tlawmngai pawl a thawhpui a, 100-a 100 chu tidik thei  lo mahsela, lungawina khawp chuan siam that a ni ti ila a sual awm love. Chutiangin nikum lamah khan NLUP hnuaia chhawmdawlna dawng thei tur thlanna atan chhungkaw dinhmun dik taka hre thei turin tlawmngaipawl sorkar chuan a thawhpui leh a, chuta tang chuan sorakrin  NLUP dawng tur a thlangzui thei ta a, a thlannaah tak erawh chuan tlawmngaipawl lian aiawhte hian tel zui tul an ti lova. NLUP dawng thei tur dik taka thlan an nih theihna tura chhungkaw dinhmun enfiah erawh chu an ti a ni. Hetiang hian sorkar chuan tlawmngaipawl a thawhpui fo a ni. Nungcha humhalh, Kangmei ven, ruihhlo leh zu khap chungchangah te, AIDS leh Malaria bakah hmasawnna tura programme hrang hrangah tlawmngaipawl te’n sorkar an thawhpuina hi ramchhung hmundang kan thlir chuan Mizoram chu a chhuanawm viau a ni. Dan lova Mizorama khawsa, sumdawng, hnathawk leh kawng dang danga chambangte dap chhuak tur leh Dan kenkawh a nih theih nana mipui leh tlawmngaipawl te inpekna hi thil pawimawh tak a ni. Amaherawhchu Dan kengkawtu ang maia an khawsak chu a dik lovanga, chutih rual erawh chuan Dan kengkawha thawktu turte’n an mawhphurhna an tih loh miau chuan, a ţûlna avangin  tlawmngaipawl chauh pawh nilo, mimalte pawhin Dan bawhchhetute chu zawng chhuakin thuneitute an hriattir emaw   an finchhuah emaw a hun a thleng thei ang. Rukru leh kawng dang danga pawikhawihtute man chhuak turin police kut kher kan ngah a tul fo lo, a hre hmasa a piang chet chhuah a ngai a, amaherawhchu thuneitute hrattir leh an kuta mawhlhurhna hlan vat chu kan tih tur a ni. Chutiangin phalna neilova ramdang mi, chhan hrang hrang vanga Mizorama awmte dap chhuah hna pawh hi a mawhphurtu  lamin an tlin loh chuan, sorkar  tanpui tur leh tawimawm tura mipui leh tlawmngaipawlte an pen chhuah a tul zel dawn a ni mai thei. A enga pawh chu nisela, Dan hnuaiah, Dan bawhchhetute chu Dan hmanga hrem an nih theih nan a tuate pawhin sorkar kan thawhpui thiam tur a ni a, Sorkar lam pawh tlawmngaipawlte thawhpui tura a insiamrem a tulna chin a awm ve ngei ang.

Saturday, August 20, 2011

Mizo hmeichhe tleirawl zingah sualna hluar


Kan ngaihhlut zawng chuan kan ngaihtuahna leh hmathlir pawh a kaihruai thin a ni. Chuvangin kan ngaihhlut zawng chu thil tak tak, a lem ni lo, sawimawi chawp pawh ni lo, cheimawi chawp pawh ni lo, a nihna dik taka ngaisân awm leh ngaihhlut tlâk, tlo leh chhenfâkawm  a ni tur a ni. Chu chu ngahhlut chhan tur pawh a ni. Nimahsela tunlai hian hmeichhe tleirawlte ngaihsan zawng, thil hrang hrang te hi chuan an nun a hruai sual mek a, hmeichhe tleirawl buaipuiawm tak tak an pung ta zel mai a nih hi. Thenkhatte phei chu Setanic tia kan sawi kawng zawh te pawh an ni. Pathian thu tha leh an nun kaihruai thei tur thu ţha tak tak aiah khawchhak film star leh milem duk dak lo tak tak te chuan an room bang a luah ta zawk a, computer neite pawhin hetiang lam hawi thlalak hi an khawnkhawm deuh zel a ni.Thil sual lian takin lang lo mahse, an rilru leh ngihtuahna chu an ngaihhlut zawng hian awmze neiloin a hruai bo mek a ni.
Kumtling lo tak tak-in mobile phone an hmang a, chutiangin internet an hmang bawk. Hei hian a bik takin hmeichhe tleirawl ho a hruai sual nasa hle nia hriat a ni. Hei hi chu Mizoram-ah chauh nilovin khawvel pumpuiah  a ni. Hmangsual an tam avangin  kan ngai naran mai tur a ni lovang. Mimal nun, chhungkua leh society a tihchhiat miau avangin kum tling lo hnenahchuan heng thilte hi phalrai loh a him a ni.
Tunlaia hmeichhe tleirawl zinga sualna hluar zel ti tlem tur hian khawi atanga tan lak tur nge ni ang ? Nu leh pa tam tak chu an fate kaihruai turin an mah nin an zir  bik lo. Nimahsela  chhungkua atanga bul tan a ngai si. Fa te nungchang enzui peih tawk loh vang te leh thunun tawk loh vangin mi tam zawk chuan harsatna kan tawk a ni. Nu leh pa thenkhat chuan tunlai thiamna leh hmasawnna thenkat kan hmelhriat loh vangin, fimhur dan kan hre lova, kan thiam bawk lo. Ngaihhlut tur dik kan fah hneh tawk lo te pawh a ni thei ang.
A aengapawhchu ni sela, tunlai hmeichhe tleirawl zinga sualna hluar  ti tlem tur hian nu leh pa, zirtirtu te leh khawtlang hruaitute thanharh a tul tak meuh meuh a ni. A zirchianna pawh neih ni sela, chuta tang chuan hmalak dan tur ţha a hriat leh zual ang. Heimi chungchangah hian hmalakna kan neih loh chuan  tun atanga rei lo te-ah  kan khawtlangah nasa zawkin harsatna a thleng ngei dawn niin a lang. School kal chhunzawm thei lo, ngawl vei, sawn pai, kum tling lo innei, chhungkaw keh darh leh KS an pung dawn tihna a ni. 

Saturday, June 25, 2011

ETHICS COMMITTEE HI INNGHAHNA TLAK NI NGEI RAWH SE


Mipui beisei ang ngeiin kum 2009 January 29-a  Aizawl Tourist Lodge-a –Congress party Executive meeting  chuan Ethnics Committee  a din ta a, mipui an lawm hle a ni. Din a nih hnu lawk, February ni 18-a  Mizoram Presbyterian Church Synod Executive Committee  member-te leh Mizoram Legislative Assembly member thlan tharte’n   Pi Zaii Hall, Synod Conference Centre-a  inkawmna an neih tuma Home Minister-in, sorkar hnathawkte bakah  Minister thleng pawhin  corrupt deuh nia an hriatte chu Chief Minister hnenah chawlhtir turin Ethics Comitee-in hian huai takin thlen mai thin se,  a tih te khan mipui  min  thlamuan a, sorkarah beiaseina sang tak kan nei a ni. Nimahsela beiseina sang tak nena mipuiin kan thlir laiin  an hmalakna lang tham awm lovin term khat an hmang zo ta mai a, sorkar thara inrelbawlna danglam ‘ change ’hmuh kan beisei kawg khat chuan awmzia a nei dawn ta lo emaw tih theih a ni.
            Hetianga Ethics Committee chungchanga ngaihdan a awm mek lai hian, term hnihna Ethics Committee chuan Chairman thar   Rev C.Rosiama  hovin hma an han ve leh ta a, Chairman chuan,  Sorkar thawhpuitu tur an ni a, sorkar hnuaia department ang chu an nilo tih sawiin, dik tak leh huaisen taka sorkara thurawn petu tur, thil fello leh diklo awm tur laka sorkar venpuitu, sorkar rintlak leh belhchiandawl neih dan kawng kawhhmuhtu tur an nih thu a sawi a. Tute emaw hawlfung mai nilova, corruption awm thei ven leh, a that lohzia mitin thinlunga tuh chu an thil tum a ni  tih a tarlang a  ni.
            Sorkarlai party-a nihna nei lo, mirinawm leh kawng dang danga nihna pawimawh tak tak chelh mek, committee member te kalpui tur Ethics committee hmalak zel dan tur  hi mipui pawhin tunhma aimahin an ngaichang zui dawn a, member te hian mipui beisei tihlawhtling turin an mawhphurhna rinawm taka an hlen a ngai a, eng political party  mahin hlemhletna thup zawngin an thununin an khalh kawi tur a ni lovanga, dik taka hna an thawh theih nan opposition leh ruling party te’n an serh hran a tul a ni. Chairman tharin a sawi ang hian tute emaw hawlfung maiah an ţang tur a ni lova, belhchian dawl leh huai taka hma an lak tak tak chuan Congress kaihhruai Mizoram sorkar inrelbawlnaah hian, hmasawnna lian tham a thleng  kan ti thei ang a, corruption dona kawngah rahbi thar kan rap kan ti thei ang. Chuvangin Ethics Committee hi mipuite beisei ang ngeiin innghahna tlak ni ngei tawh rawh se.

Thursday, June 2, 2011

MLTP ACT


Mizoram hi kum1972 kumtir khan  U.T–a hlankai kan ni a, a kum leh 1973-ah  khan Mizoram Excise Act, 1973 chu siam a ni a,  chumi hnu Kum 10, kum 1983 khan Mizoram Excise Rules chu siam a ni leh a,  ti chuan 1984 October thla atangin Mizoram Excise Act chu hman a ni ta  a ni. Kum1986 February thla-ah  State puitlinga hlankai kan ni a,  Excise Act leh Rules hmang hian  Indian Made Foreign Liquor, ( a sen chi ) kan tih mai chu phalna neia  zawrh a phal a ni zui ta a ni. Phalna neia Zu kum 9 vel zawrh a nih hnu, kum 1995 khan Zu khap Burna dan, The Mizoram Liqour Total Prohibition Act chu siam a ni a, Dân tesep te duang zovin  1997 February ni 20 atangkhan  vawiin thlengin The Mizoram Liqour Total Prohibition Act hi hman a lo ni ta a, thangkhat lian dawn kan hmang ta a ni.
Tunhnaiah Mizoam sorkar chuan ‘The Mizoram Liqour Total Prohibition Act’ zir chiang tur bik, Study Group a siam a, CYMA, MHIP, MJA, Mizoram Bar Association, Zoram Taxi Owners Association leh Mizoram College Teachers' Association-te chuan MLTP Act hi a hlawhtling tâwk lo-ah an ngai a, MUP leh Mizoram Acedemy of Letters chuan a hlawhtling thawkhat an ngai ve thung a ni.
MLTP Act  chungchanga  ngaihdan inang tlangpui chu – ‘ a hlawhtling lo ’ tih a ni. He ngaihdan hi ‘ Khap burna Dan ‘ a nih anga kenkawh a nih lohvang a ni ber. Chuvangin MLTP Act hi hlawhtling tawk lova pawl tam zawkin an ngaihna chhan chu, a kengkawh tura mawhphurtuten an tih tur an tih tawk loh vang a tih theih a ni.
 Tunţuma MLTP Act- Study Group ten  Pawl hrang hrang leh mipui ngaihdan an lakkhawm aţang hian sorkarin hmalak zel dan tur mumal tak nei ngei sela, kal zel dantura mipui duh dan pahnih a awm, khauh zawka kalpui leh tih tawp a ni deuh ami. A eng zawng zawng pawhin huai taka kalpui turin inbuatsaih sela, party hrang hrang kaihhruai sorkar hnuaiah pay anomoly chungchang leh thil dangah committee leh mawhphurtu   din a ni fova, chung Committee rawtna chu a zuzi leh fo thin. Tun tuma Study Group te hian rawtna an siam turah ngai ila, an rawtna chu sorkarin hmang tangkai ngei the se.

Sunday, May 15, 2011

HNAMDANG MISTIRI KAN DARTHLALANG


Tunhnaiah khan Central YMA chuan Mizorama hnam dang mistiri hlawh chu Rs 300/- aia tam lo ni se, tiin an rel.YMA committee sangin Mizorama hnam dang mistiri hlawh chungchang a a buaipui ta hial mai a, hei hian kawng thenkhata  Mizoram dinhmun a tarlang a, chuchuan kan tih tur pawh min kawhhmuh nghal a ni.
Pakhatnaah chuan Mizoram leh a chhunga cheng Mizote  Hnamdang Mistiri te hian an duh zat zat-in an hlawh an tuk thei. Hei hian chiang taka a lantir chu Mizo zingah tun thlengin hnamdang mistiri-te thlak thei khawp cement mistiri kan la nei lo tih a ni. An tellova khawsa thei lovah mindahnghet hle a, min induhkhum thei a ni.
Pahnihnaah chuan Central YMA-in  hnamdang mistiri rate tihniam tura hma a lak laiin Mizo mistiri lamin an ‘rate’ an san ve hlauh a, hei hian a lantir chu  hnamdangten  kawng tam taka  min chimpilna kawnga inveng turin kan inthurual thei lo tih hi a ni. Hman deuahah khan Silchar boruak avangin Mizoram atangin hnamdang sumdawng tam tak phai lamah an hawng thla a, Mizo chhungkaw tam takin hmun lailiah dawr an neih phah thung a, lumehna dawr tam zawk pawh Mizo tlangvalin an kalpui a, tunthlengin Mizo chhungkaw tamtakin dinchhuah nan leh eizawnna mumal an neih phah ta a ni. Harasatna kan tawh kha kan hmangtangkai ti ila a dik mai awm e. Tun tumah hian kan tangrual zo ta lo a ang.
Pathumnaah chuan labour te hlawh bituk chungchangah mumal taka  Dan kengkawh tur an awm lo. State pawn atanga lo kal hnathawktute'n an duh ang tawka anmahni hlawh zat an intuk thin hi chu a fel lo a, chutiang bawkin Mizo mistiri te pawhin an duh ang zat an intuk mai pawh hi a dik chuang lova, YMA-in a tuk pawh hi Dan a ni chuang lo. A ti tu turin a tih loh vangin kan sapatal tlang a ni.
Sorkar hnuaia MR emaw labour emaw  te hlawh chu sorkain mumal takin Order hmangin a siam fel mai thei a, private sector/ mimal hnuaia inhlawhte hlawh chungchang hian ngaihthah a hlawh a, mahse sorkar chuan tih theih a nei ngei tur a ni. Mimal hnuaia thawk mek, mistiri leh labour te himna tur Dan pawh ngaihtuah ngai zingah hian a tel a ni. Contractor hnuaia mistiri chuan a hnathawhna hmunah vanduaina lo tawk ta sela, a ruaitu-in engchen nge mawhphurhna a neih tithe pawh kan ngaihtuah ngai lo. Motor accident-ah a khaltu driver chu lo thi palh ta sela, a ruaitu leh motor neitu mawhphurhna leh tihtur emge pawh kan ngaihtuah ngai lo a ni mai thei. Mimal hnuaia hnathawkte hlawh bituk chungchangah hian an hlawhbi tuk ngawr ngawr bakah an hamthatna tur leh himna tura lam pawh thlir tel a tul a ni. 
Engpawh nisela, hnamdang Mistiri hlawh chungchanga sawi tur lo awm ta hian, sorkar leh a mawhphurtu Department te inenfiah nan hmang thei sela, Mizo hnam tanrualna hunah hmang thiam bawk ila, Mizo thalaite'n chonaah ngai se, lehkhathiam hna hmu lo heti zat an awmlai a, hnam dang mistiri-te zawk hlawh bithliah ngai khawpa an awm ta hi inhmuhchhuah phah thei ila  ka va ti tak em !!!!!!.

Sunday, April 10, 2011

CHAURAU ÊK KAN THAI


Mit a mim chuan Fairelbêl zen a ţha tih te leh  a letling zawnga piangin mi an zût dam thei  han tih te chu tunlai finna leh thiamna atanga teh chuan thil nuihzatthlâk tak a ni. Nimahsela mi thenkhat chuan kan la ti tho mai.
Tawngtai damthei panin kan inkal thelh reng a, hemi zulah hian Mar-deh atanga natna hriat theih te, taksa khawi lai lai emaw indapa natna hriat theih leh damdawi inchawhte pawh sawi tur a awm reng bawk. Thâ leh  ruhna  zût dam thei pawh khaw tinah kan nei emaw tih mai tur a ni. Damdawi  mahnia inchawh mai leh thiamna nei tak tak lova midang chawh mai thin kan tam hle a, nachhawkna leh hritlang damdawi, khuh dam dawi leh kawthalo damdawite phei chu mahni inchawhchawpa kan ei hi a tam zawk ang.
Taksa damna kan buaipui em em lai hian a inenkawl damna tura kan mawhphurhna leh  tihtur dik tak erawh chu kan hlamchhiah fo. Hunbi dik taka damdawi ei leh ei zât tur dik tak ei kawngah hian kan hnufual tlat. Damdawi Ina kan awmna chhan zinga pakhat pawh a ni. Thingtlang khua chauh nilovin, Aizawl leh khawpui dangah ngei pawh, In tinah damdawi ei zawh tâk lo, bangrelah kan tlar thliah thluah mai. Chutiangin a mûm lam chi pawh kan khâwl ruih hlawm anih hi !
Technology-a chak taka hma sawn mek, nimahsela dam loh ve leha doctor inentir chauh thin Mizo te hian, Damdawi inchawh, ei leh hman dan dik ngaihpawimawhna chungchangah hi chuan ‘chaurau êk kan thai’ a ni ber e.

Sunday, April 3, 2011

SORKAR SUM LEH MIPUI TE


Sum dinhmun hian sorkar chauh pawh nilovin, Kohhran leh pawl zawng zawng nihna diktak a pholang ti ila kan sawi sual awm love. Chuvangin Kohhran leh Pawl awmze nei chin chuan Budget emaw action plan emaw an siam ngei ngei a, chu chuan an hmalakna tur leh thiltih-ah ro a rel zui thin. Chutiang chu a nih avangin Kohhran leh Pawl-ah pawh sum dinhmun enfiah tur leh a hman dan enfel turin pawn lam mi emaw mithiam tutee maw ruaiin sum endik tir an ni thin. Kohhran thalai sum kawl thlengin endik tu te kan endik tir thin a ni. Tih dan phung pangngaia endik liam mai mai chi a nil ova, chuvangin committee-in a endik tur pawh relin a ruat thlap thin a ni. Chutiang chiah chuan State Sorkar sum hman dan pawh Accountant General of India-in a endik thian a, sum hman dan tura ruahman ang thlapin kalpui a ni em tih leh dik takin hman a ni em tih endik a ni thin a, hemi piahah hian sum lakluh dan tur leh lakluh theihna tura ruahman angina sum lakluh a ni em tih te pawh enfiah tel vek a ni bawk thin a ni.
Mizoram sorkar sum hman dan-a felhlel deuh nia lang sar zual chu CAG Report thar berah chuan tar lan a ni a, chung zingah chuan sorkar Department lam fel tawk loh vang te, politics thil avanga ruahmanna fel tawk lo nia ngaih theih te leh mipui pawhin sorkar leh thuneitute kan nawr chiai avang leh kan rinawm tawk loh vanga  sum hmanna fel tawk lote pawh a awm niin a lang a ni.
Sorkar Department tan hian CAG duh ang diak diaka sum hman a remchan loh chang a awm ve thei. Nimahsela, mipui leh sorkar tana sum chu  hman a nih phawt chuan a la tha tho a ni.
Engpawh ni sela, sorkar hian sum dik taka a hman theih nan mipuiin tih tur kan nei a, mipui mawhphurhna tam tak a awm a ni. Minister leh Department hotu ten dik taka thil tih an duh laiin, mipui lamin dik tawk zan lova thil ti turin kan nawr ve bawk thin. Chuvangin CAG report-a sum hmanna fel tawk lo te pawh hi mipui leh mimal thil tithei deuh te’n sorkara thuneitute kan nawr thin vang te pawh a ni ve thin. Chuvangin CAG duhdana sum enkawla hmang tur chuan mipui pawh hian mawhphurhna kan nei tih hriain, sorkar hotute pawh diktaka thil ti thei turin nawr chiai lo ila, chu chu kan zavaia tan  hmasawnna rahbi pawimawh tak a ni dawn a ni. Sum hmanna dik lo tlangpui

Friday, March 4, 2011

CHAPCHAR KUT

Mizo te hian kan hnam zia rang pholanna atana Chapchâr Kût kan hman ţhin dan chungchang-ah ngaihdan hrang hrang a awm a. Thenkhat chuan kan pi leh pu te hunlaia  Chapchâr Kût an hman   dan dik tak phaw chhuak thei ang bera hman an duhlaiin, Mizo hnam ziarâng leh lam hrim him pholanna hun remchanga  hman duh pawl an awm bawk. Chutih lain thenkhat chuan cultural exchange anga kalpuia, hnamdang te pawhin an hnam ziarâng an rawn pho lan ve theih  nana hman pawi ti lovin, ram chhung hnam hrang hrang  inpumkhatna atana hman thain an ring bawk a, an phalzau hle thung a  ni. Kan pi leh pute hunlaia tih ngai loh, Chapchar Kût-ah khuallian te pawh kan nei ta zel a, Kût Pa te pawh kan ti a, chutiang zêlin thil dang pawh a ţul chuan her rem hret hret a ngai thei a ni. 
Hetih lai hian intih changkanna vanga Mizo hnam ze hlauh zawnga khawsak erawh chu a hlauawmahle a ni. Mizo lâm leh inchei zahpui te pawh Mizo thalai zingah an awm a ni awm e. chungmi te chuan  hnam dang lam leh zai an chawi vul zawk duh châwk a ni. Hnam dang zai leh lam pawh kan thiam chu a sual love, kan inchei danah pawh a hun leh hmun a zirin a Mizo reng thei kher lovang, a hriatthiamawm chin a awm mai. Mizo incheia inchei reng turin  intihluih chi pawh a ni chuang love. Tuna kan Chief Minister nupui inchei duh dan hi Mizo hmeichhiate tan chuan entawn tlak a ni an ti thin. Mizoram pawnah pawh Mizo hmeichhe incheina bak a pel lo a ni awm e.  
Mizo hnam bila Kût kan hman theih ve chhun Chapchar Kût hi khawvela kan inphochhuahna remchang ni thei turin a hmandan hi  tih phuisui deuh deuh a ngai a ni. Khawvel hmun danga Kohhran zaipâwl rawngbawltu kal chhuak te’n kan hnam inchei dan, zai  leh lam hrang hrang te pawh an entir thei ta a ni. Hei hian Mizo Kristiante tan  Pathian rawngbawlna dal lovin mahni Culture a pho lan theih tih a ti lang chiang hle awm e.
Chapchar Kût hi Mizo hnahthlâk ten kan hlut deuh deuh a ţûl a, a hman dan leh a ruahmanna-in a zir chuan hun lo la kal zel turah kan hlut deuh deuh thei ang, chuvangin tuna kan tihdan hi duhtawk mai lovin hmathlir thui tak neia ruahmanna siam turin rilru zau tak kan put ţheuh a ngai a ni.
 

Friday, February 25, 2011

TEARS

Evidence of our Creator is all around us—from the miracle of the atom’s intricate internal structure, to the design of the most complex piece of matter in the universe, the human brain. Scientists have found God’s greatness even in one of the most minute phenomena—human tears. Emotional tears are a response which only humans have, for only people can weep. All animals that live in air produce tears to lubricate their eyes. But only people possess the marvelous system that causes crying.
One amazing discovery is that tear production may actually be a way to aid a person to deal with emotional problems. This finding lends some basis to the expression, To cry it out helps a person feel better. Scientific studies have found that after crying, people actually do feel better, both physically and physiologically—and they feel worse by suppressing their tears. The simple act of crying also reduces the body’s manganese level, a mineral which affects mood and is found in up to 30 times greater concentration in tears than in blood serum. They also found that emotional tears contain 24 per cent higher albumin protein concentration than tears caused by eye irritants.
Weeping contributes not only to the health of the individual, but also to the group’s sense of community and that it tends to deepen involvement in the welfare of others. Tears are an extremely effective method of communication, and can elicit sympathy much faster than any other means. They effectively relate that you are sincere about a certain concern, and anxious to deal with the problem.
One of the most obvious functions of tears is to lubricate your eyeball and eyelid, but they also prevent dehydration of your various mucous membranes—and anyone with the ‘dry eye’ problem knows how painful this can be. Onions make you cry because they release a chemical which turns into sulphuric acid on contact with your eye surface. But your tear reflex renders the sulphuric acid almost harmless.

Saturday, February 12, 2011

MIZO (DUHLIAN ) TAWNG ( Mizo hnahthlak inpumkhat nan )


Dt.4th Feb.2011 khan Chhimtuipui Academy of Letters, Lawngtlai Academy of Letters te leh Mizo Academy of Letters Joint Headquarters Lunglei te buatsaih-in “ Zohnahthlak Inpumkhatna Seminar” Saiha Council Veng-a District Industries Centre, Conference Hall-ah neih a ni. He Seminar ah hian “ Zo hnahthlakte inpumkhatna pi pu te serh leh sangah”tih leh “ Zo hnahthlakte inpumkhatna Ei leh Bar zawnna-ah” tih paper mithiamte buatsaih chu zirho a ni.

Hemi tuma seminar thupui-ah hian ‘Zo hnahthlak ‘ tiia hman a ni. Mizo Academy of Letters pawh hian Zohnahthlak tih chu an hmang a, chuvangin Mizo hnahthlak tih leh Zo hnahthlak tih hi chu kan hman pawlha kan pawm tlang a tih theih ang.

Mara ţawng leh Duhlian ţawng hi Kuki-Chin hnuaia awm ve ve an ni a, ţawng inhnaih tak an ni. Mara leh Mizo hi Hmar leh Mizo aiin a inhnaih zawk a. Hetih lai hian Mizo tawng, Duhlian tawng tia kan sawi bawk thumal tam tak chu Lai ţawng a ni. Chutiangin Hmar tawng leh Mizo tawng chu kan inhriat tawn sak thei vek. Heng Mizo hnahthlak zinga ţawng hlawm hrang pathum zingah hian Mizo tawng hmangtu hi an tam ber a, a hmangtu pawh an pung zel a ni. Chhim lama Lai ţawng hmangte zingah Mizo tawng a lar tial tial a. Lawngtlai khawpuiah tak phei chuan Lai tawng hmang an awm ta meuh lo. Chutiangin Saiha-ah ngei pawh Mizo tawng a lar tial tial a ni.

Mizo hnahthlak hnam hrang hrangte tawng zinga lar ber leh thang chak ber chu Duhlian (tuna Mizo ţawng kan tih tak ber) hi a ni. Tun atanga kum engemaw zatah phei Mizo hnahthlak hnam hrang hrang ten kan la hmang vek ang tih chu rin dan tlangpui a ni. Amaherawhchu, heng Mizo ţawng dangte hi a tibo tur emaw, hnawl vek tur zawng hma lak erawh chu a tha ber kher lo mai thei a ni.

Zawi zawiin Mizo ţawng hian Mizohnahthlak te hi minla khuh vek dawn a, chu chu rilru zau takin nghak ila, Hmar, Mara leh Lai tawng atangte pawhin Mizo ţawng tam tak thawh khawm ila, chu chu lungawi takin pawm thei ila, Mizo hnahthlak inpumkhatna tur atan thil pawimawh tak a ni ngei ang. Ţawng avanga indaidanna hian khawvel hmun tam takah politics tha lo a kai harh fo tawh thin a, hnam inpumkhatna a tichhe nasa thei hle a, inrelbawlna hran te hial pawh a piang thei a ni.

Mizo hnahthlakte inpumkhatna tur hian thu leh hla lam atangin nasa taka ţan lak theih a ni a, sakhuana lamah chuan Kristian kan ni vek tih theih a ni a, kan ei leh in lamah duh dan hrang a awm lo. Ţawng lamah pawhnisela inhnaih te te a ni hlawm a, Duhlian tawng hmangte pawhin Hmar, Lai leh Mara tawng thumal leh hming engemawzat kan hmang mek mek tawh thova, ‘Mizo ţawng a ni lo’ ti mai lovin Mizo ţawng huang chhungah seng lut zel thei turin rilru zau tak pu ila, Kan ţawng hmangin Mizo hnahthlakte kan inpumkhat deuh deuh thei dawn a ni.

Saturday, January 22, 2011

BRU....BRU...BRU..!!!


Kum 2005 khan BNLF 195 chu sorkar kutah an inpe a, kha mi tum kha Bru hel inpêk hmasak ber ţum a ni. Hemi ţum hian Bru hel zawng zawng an inpe vek lo tih hriat a ni a, inpe bang erawh tlemte an nia ngaih a ni. Hemi hnu, 2006 October ni 26-ah khan BNLFM hel 800 chuang inpe tur an lo awm leh hman a ni. Chutiang bawkin tun tuma Mizoram Bru dik tak la let tura hma laknaah pawh hian vawi tam tak Bru te hian thil phut an siam belh tawh a, tunhnaiah sorkar nawrna avanga lo kir lo thei lo an nih dawn avangin Mizoram Bru ni lo, Tripura leh hmun dang aţanga Mizoram Bru Tripura Camp-a awmte fin tu Mizoram pawn Bru engemaw zat chu Mizorama an rawn luh ve theihna turin kawng an dap nia ngaih theihin hma an la ang hle a ni.
Mizoram aţanga pêm chhuak Bru te lo kir lehna tur hian Mizo mipui lam hi chuan harsatna an siam niin a lang lova, Bru lam zawk hian an duhthusama awmzui dan dapin sorkar ruahmanna chu her danglam turin theih tawp an chhuah a ni ber a, chutih lain mi ţhenkhat chuan Bru hruaitute zingah Refugee Camp-a sorkar enkawlna behchhana hamţhatna zawng te avangin Bru laklet kawngah hengmi te hian thiam takin harsatna an siam niin an sawi thung a, he ngaihdan an mahni Bru zinga mi, Mizorama rawn kir leh duh engemawzatin an pawm nia sawi a ni bawk a ni.
Politics thila an hnam hamţhatna ngaihtuah ve rân nia ingngaiin Bru pawl hrang hrag te chuan Mizoram politics-a Bru hnam chu nghet taka kaih luh an tum niin a ngaih theih bawk a, bing taka Bru chen ho duhna te chu an nei lian hle tawh a, Village Council bakah MLA inthlanah hial pawh an hnam bil pawimawh theih dan dapin ruahmanna an siam zel ti ila a sual awm love. Heng zawng zawng hi politics thilah chuan leng vekin lang mah sela, Mizoram thendarh zawnga hma lakna reng reng chu mipui tam zawk hian nasa takin an do zel a, an la do deuh deuh dawn niin a lang. Chuvangin Bru unaute hian an thil tum tam tak hi chu an suih zuih a ngai rih dawn niin a lang.
BNLF hel pâwl ten a tira an phût kha kan la hre ţheuh anga, an hnam bil hamţhatna tur atana thuneihna hran siam leh, inhung hran kha a ni a. Hmanruaah silai lekin helah an lût ta a ni. Tripura velah inkulhin Mizoramah thâwm an rawn nei ţhin a, state ralmuang nia kan lo sawi ve-ah hian hel min neih tir ta a ni. Anmahni avangin thisen pawh a luang a, tlawmngai pawl ţhenkhat te pawh chibing politics do turin an thawk chhuak hial a nih kha. Hetiang hi a nih avangin BNLF te khan an pawi khawih avangin Sorkar leh Mizo mipuite hmaah thupha pawh an chawi hial a nih kha, chuvangin tun tumah pawh hian sorkar ruahmanna ang leh Mizoram chhunga mipui te duh angin ruahmanna hi pawmin lo kir phawt mai se la, an lo kir duh lo te chu sorkar hian ngaihtuah zui lo ngam bawk sela, sorkar nen an inrem tawhna te chu sokar pawhin tipuitling ngei bawk sela, tih fel vat a nih loh chuan misual thil tih avangin harsatna dang a thleng leh palh thei a, Refugee Camp-a awm Bru te tân phei chuan a ţha lo leh zual a ni.
Bru te hian Mizoram mi diktak bak chu zakkep neih tum lui lo sela, Mizo mipuiin lungsi taka an pawm theih tur ngei nih tum sela, silai tunga khua leh tui ţha ni tura inpe an ni tawh bawka, an mipui te tan pawh dik taka thil an tih zui zel a pawimawh tawh dawn a ni. Sorkar pawhin fimkhur taka thil a tih a ţûl a, remna siamtu nih chu a ropui rualin belhchian dawllo leh rinawm lo fe fe remna siampui palh a awm thei a, chuvangin Mizorama tlawmngai pawl te pawh hian sorkar kaihza venga Bru lo kir turte lo kir tum dan thar leh leh lo kir tawhsa te khawsak zui dan pawh fimkhur leh uluk taka thlithlai tul hle dawn a ni.

Continous Comprehensive Evaluation




Mizoram sawrkar chuan Khawvel mil zirna chhawp chhuah tuma a hmalakna ah kumin a tang hian system thar Continous Comprehensive Evaluation hman ani anga he system- ah hian Zirlai naupang chu Pawl riat an zir tleng in an sikul atanga hnawhchhuah leh pawl ngaia suk tir a awm dawn tawhlo a, Pawl 8 High School-a awm thin pawh Middle School-ah rin luh a ni dawn a ni.
Hemi chungchang-ah hian Education Minister chuan Mizoram-ah Zirna tih hmasawnnan Reform Commission din tawha nih thu leh tuna System thar hman tur chu khawvel ram changkang zawk te pawn hlawhtling taka an lo kalpui tawh a nih thu sawiin, Mizoram-ah pawh a hlawhtlin ngei a rin thu ‘Training of Key Resource Persons on Continuous and Comprehensive Evaluation’ SCERT Auditorium-a thla hluia neih tumin a lo tarlang tawh a, hemi tum hian Zirna kalphung hi System dika kan tlak luh fuh phawt chuan Mizote hi kan nep lo a ni tih sawiin tunah la hla deuhin lang mah se World Class Education hi neih ngei tumin tan lak ani a, hmabak kawng chu chho mah se a hlawhtlinna thlirin phur taka kal mek a ni tih a sawi a ni.
Mizorama zirna chungchang hian sawi a hlawh reng a, a kalphung pawh tihdang lam hret hret a ni fova, tun tumah pawh hian System thar kan han hmang leh dawn ani a, Minister sawi ang hian hlawhtlinpui ngei turin kan tan tlan a ngai a ni. Nu leh pa lam pawh kan tan a ngai dawn hle a ni. Lehkha thiam hna hmulo tam chhan-ah pawh hian hnamdang nena khaikhin raslah chuan kan thiamna a ril tawk lo fo nia sawi a ni thin.
Zirna system that tawk loh vanga zirlaite hlawhchhamna hi a chhan lian ber pakhat nimahsela inthununna (discipline) leh khawtlangin zirtlaite enkawlkan thiam loh chuan hlawhchhamna chhan tur dang tam tak a la awm a ni. Kohhran thalai-a inhman te, YMA leh tlawmngai Pawl danga zirlaite an inhmang nasa lutuk hi Zirlaite chhiatna chhan pakhat chu a ni. Hei hi Education Reform lam atanga khawih theih a ni lova, nu leh pa leh kohhran leh khawtlang hruaitu ten hma an lak vena tur pawimawh tak a ni. Zirlaite hi an zirna kawnga an hlawhtlin theih nan serh hrang thiam ila, an tel lovin kohhran a kal thei lo pawh a ni em lova, hemi kawngah hian kohhran leh khawtlang hruaitute pawh kan inbih chian angai ve bawk a ni.
Nikum khan Sorkarin School naupangte Uniform thui dan tur chungchangah leh thil dangah hriattirna a chhuah a, pawnfen chhing lutuk te, kekawr zuih lutuk leh sam enkawl dan thlengin a ruahman a ni. School luhtan atang hian hei hi khauh taka kenkawh a nih loh chuan a zuzi chho leh mai ang tih a hlauhawm hle a ni. Tunah hian USchool Uniform pawnfen chhing tak tak feng hmuh tur an awm leh ta nual mai, sorkar thupek kenkawhna kawnga mawhphurtute an chet vat a ngai a ni. Fashion hi zirna kawnga inthununna ( discipline ) tichhetu lian tak pakhat a nih avangin education system thar eng ang pawh hmang ila, inenkawlna leh invawnna lam a that si loh chuan a pamhmai thlawn ting mai dawn a ni.Engpawh ni sela, Zirna kawngah hian tihdan tha leh thar pawh hmang thin mah ila, Mizo Society bikah hi chuan zirlai te kan serh hran thiam a ngai a, kan society zalen takah hian zirlaite tan thununna leh kaihhruaina tha kan neih si loh chuan zirna kalphung thar-in awmzia a nei thui thei tak tak lovang tih a hlauhawm a ni.