Monday, April 29, 2013

MIZORAMA TLAWMNGAI PAWL TE LEH POLITICS


Mizoramah hian tlawmngai pawl lian tak tak kan nei a, chung zingah chuan YMA, MHIP leh MUP te hi a langsâr zual an ni awm e, chhim lamah ţhalai pawl lian tak tak an awm bawk a. Heng kan tlawmngai pawl te hi ram leh hnam hmasawnna tur te, sorkar khalh ngila thawhpui turte leh Mizo hnam ziarâng chhawm nunga humhalhna kawngah ta an tangkaiin an pawimawh em em a ni. Sorkar pawh hian a ti lutuk em tih theih khawpin tlawmngai pawl kan neih te hi committee peng hrang hrang leh programme tam takah hian a telh ţhin a, scheme ţhenkhat-ah phei chuan tlawmngai pawlte tel lo hian sorkar tan chak taka hma lak a har a, thawhhona thuthlung hial te siamin tlawmngai pawl kutah thui tak a innghat fo a ni.
Kan politician langsar zingah hian Mizorama Tlawmngai Pawl hruaitu hlui an awm nual a ni. Tlawmngai pawl lian hruaitu te hi miţha leh tlinga ngaih an nih avangin, political party te hian an mi leh sa atan an duh a, an sâwm thlu-ah ngai ila, ram hruaina hna thawk tlâk an ni tihna a ni a, thil lawmawm tak a ni  kan ti thei ang. Chutih rualin thlirna dang a awm thei a, kan tlawmngai pawl liante hi  politics-a dinhmun ţha luah theihna tura hmanrua, political institution -ah miin an ngai thei ve thung a ni. Hetiang hi a nih chuan Pawl din chhan leh tum hlam chhiahin Politics-a hamţhatna ûmin Tlawmngai Pawl-te hi an hman ţangkai theih dawn a, kan tlawmngai pawl neih, ţangkai leh chhuan em em te hi  politics kailâwn ţangkai tak, political institution-ah kan chhuah anga, political party te’n an zuam hle anga, an thil tum leh din chhan ngahtuahpui hauh lovin an party hamţhatna tur ûmin hmanruaah an hmang mai thei dawn a ni.
Mizoram chhunga Tlawmngai Pawl te hi an chhuanawm hle a, amaherawh chu thawkkhatlai aţang khan political party te hian an inbelhbul siak emaw tih tur a ni. Tlawmngai Pawl hruaitute lam ai mahin political party lam hian an hamţhatna hmuh beiseiin an rîm ţhin a ni zawk mai thei. Political party inbeihna leh inchirhthehna kârah hian tlawmngai pawl tan chuan fimkhur a ngai ta hle tih hai rual a ni lo.
Hetiang karah hian Tlawmngai Pawl kan neih, kan chhuan em em leh ţangkai tak tak te hi an inven fimkur a ngai leh zual ta a ni. Kan Tlawmngai Pawl ţha tak tak hruaitute hi, tih bik political party leh tih bik Kohhran nei hauh lovin, dinhmun pawimawh takah dingin, ram leh hnam hruaitu te an nisa reng tawh a ni. Amaherawhchu  miţha leh tling tawka ngaih an nih avangin political party te hian an huang chung aţanga ram leh hnam hruaihna thawk turin an ît thei a, an party tihmingţha tur leh tiphuisui turin an duh thei bawk. Hetiang hi thil awm thei a ni a, indem theih pawh niin a lang lo. Amaherawhchu hetih lai hian miin politics khelh a duh vanga Tlawmngai Pawl hruaitu nihna a chuh vaih erawh chuan chu  Tlawmngai Pawl chu Politics hmanruaah a chhuah tihna a ni ang. Tunhnuah hian  Tlawmngai Pawla nihna inchuh thâwm mawi lo tak tak hriat tur a awm ta fo mai. Hei hian kan Tlawmngai Pawl ţhenkhata hruaitu dinhmun te hi political party-a dinhmun ţha luah theihna tura kailawn remchang-ah ngaiin an chuh ta mai em ni ang, tih a ngaihtuah theih a ni. Tlawmngai Pawl inthlanna mah nise, mimalin sum tam tak sên an inhuam ţhin nia sawi a ni. Hetiang hi a nih chuan, Mizo ţawnga ‘Tlawmngai Pawl’ tia kan kohduatna hi an pu zo lo anga, mahni ţânghma hai inhâwrkhawm ang lekah miin an ngai ang tih a hlauhawm a ni.
Kan Tlawmngai Pawl te hian Mizoramah dinhmun pawimawh tak an luah reng a, mawhphurhna pawh an nei lian a, mipui pawhin kan ring a ni. Chuvangin kan Tlawmngai Pawlte hian Tlawmngai Pawl an nihna hi ţha tak leh zahawm takin vawng nung reng sela, political party te inrawlhna lakah fihlim deuh deuh turin inveng thiam sela, tichuan Mizoram mipui tana  tlawmngai pawl huang atanga an tangkai thehna kawngah  an chhenfâkawm reng thei ang.

Wednesday, March 20, 2013

Manifesto vrs Policy (NLUP)


Political party zawng zawngin  intodelhna atan policy an siama, chu policy chu pawmpui turin mipui an beisei a ni. Mipui duh zawng tak an duang chhuak thiam a nih chuan chu party chu sorkar siam turin mipuiin an vote tling mai dawn nia ngaih a ni. Chutiang chiah chuan congress party pawh hian NLUP chu term hmasa lam ațang tawh khan intodelhna atan an party chuan tihpuitlin ngei an tum tih an sawi a ni. Sorkar an han siam ta ngei a, theih tawp chhuahin NLUP tihlawhtling turin hma an la ta  a ni. Inthlan hmaa NLUP chu Manifesto zinga pakhat a ni. Tunah sorkarin Flagship Programme-a a dah hnu leh kalpui a nih tak hnu hian NLUP chu  manifesto ni tawh lovin sorkar policy pawimawh tak a lo ni ta a ni.
NLUP hi intodelhna tura policy ruahmanah chuan a phuisui ber rih niin a lang a, Dan hmanga hung thlap a ni a, a kaihhruaina mumal tak siam a ni a, hemi hnuaia tanpuina dawng thei tur zawn chhuah chungchangah pawh a dik thei ang ber atih a nih theih nan survey pawh YMA branch te’n an ti a ni. NLUP țanpuina dawng hmang dik lo emaw, a dawng thei tura tih nilo dawng te pawh chhawk leh tak an nih thute pawh hriattur a awm a, local audit ang ziazanga enpuitu pawh siam a ni bawk a, Mizorama sorkar hnuaia  intodelhna tura policy changtlung ber a tih theih awm e. Hetih lai hian mipui leh sorkar bum tum hrim hrim tan chuan dik lo taka tihdan te pawh a awm mahna. Tuna a lan dan chuan a kalphung hi a țha hle rih a, a hlawhtlinna pawh hmuh tur engemawzat a awm tawh nghe nghe a ni. Hetianga NLUP-in thawm țha tak a neih avang hian ram chhung leh ram pawn ațang pawhin a zirchiang tur an rawn kal nual tawh nghe nghe a ni.
Eptu party lian ber MNF-in an chak loh chhana an sawina ki-ah hian party bil induhsakna atana hman a nih vanga ngaih theih a ni a, chutih rualin a policy a that em avangin mipuiin an hluta, sorkarna siamtu Congress  candidate-in a vanneih phah ti zawng pawhin a ngaih theih bawk. Hemi chungchangah hian  thil chhut chian ngai awm thei ta a ni.
NLUP hi sorkar policy a nih hnuah political party bil ta anga ngaih theiha kalpui a nih chuan a dik lova, Sorkar Department hrang hrang kal tlanga  he țanpuina hi sem a ni a, sorkar thil a ni a, a kaihhruaina-in tanpuina dawng thei tura a sawi tawh phawt chuan an dawng thei a ni. Party thil a ni lo. Sorkar policy a nihzia hi a bik takin ruling politicl party  hruaitu te’n an hriat chian a țul zual a ni. Block leh Unit level-ah eng ang takin nge ruling party hruaitute hian NLUP hi an phurpui tih hi enfiah a pawimawh a ni. Sorkar leh ruling Party hotu te’n changtlung leh țha taka an duan, Mizoram hmakhua an ngaih vanga, thliar bik awm hauh lova, mipui huapzo tura policy, NLUP an duan hi Block leh Unit level velah dik lo taka kalpui a awm palh thei. Chutiang chu a awm a nih chuan a hlawhchhamna kawng khat-ah a chhiar theih mai awm e. Hetiang lakah hian sorkar hruaitu tepawh an fimkhur a pawimawh viau mai, policy țha tak tihmingchhia a, ti țhuanawptu-ah eptu lam ni lovin ruling party worker-te ngei ngei hi an țang thei tho a ni. Amaherawhchu, NLUP hi a thangva a mawi viau rih mai a, eptu party te’n sawi chhiatna leh puhchhiatna a zawn vang thil a nih chuan, politics khelh dan dik lo tak a ni ang. Midang thil tih țhat fak thei hauh lo, diklohna leh chhiatna lai indap sak ngar ngar mai politics khelh hian Mizoram hi a eichhe thui hle tawh a, chu chu kan politician te kalphung a la ni ta zel tihna a ni thei bawk. Mizoramah hian sorkar policy țha tak chu party dang kaihhruai sorkar-in an chhawm nungzui lo fo nia ngaihtheih a ni țhin. Hetiang hi kan bansan a hun tawh a ni.
NLUP hi sum tam tak senga bul țan a ni tawh a, policy dang hmanga thlak leh mai chi a ni em tih pawh hi ngaihtuah a ngai. Congress party kaihhruai sorkar hian eng political party emaw chu kumin inthlanpuiah hian lo hlahthlam ta sela, NLUP hi chhunzawm a ni a ngem ? Politics dik-ah chuan chhunzawm tho tur a ni ngei ang. A famkim tawk lohna te, a siam țhat ngai lai siam țha-a chhunzawm turin party dang-te hi an inpeih em ? Manifesto a ni tawh lova, sorkar policy kal lai a ni a, Congress party ta a nih loh avangin sorkarna chelhtu party a piangin an chhunzawm mai tura ngaih a ni, her danglam hret a lo țul a nih pawhin.
Engpawh nisela, inthlanpui dawna politicalparty te’n manifesto an tlangau pui leh manifesto lo ni thin, sorkar policy lo chang ta, policy  hrang hrang a awm thei a, ruling party hruaitu leh eptu lam te pawh hian kan thliar hran thiam a pawimawh deuh deuh dawn a ni.