Monday, June 7, 2010

VAIHLO HMAI TIBALTU


May ni 31 khan World No Tobacco Day hman a ni a, Mizoramah pawh he ni pual hian , Aizawlah chuan Chanmari YMA Hall-ah Mizoram State Tobacco Control Society bultumin hman a ni. Lungleiah chuan Lunglei Civil Hospital Hall-ah an hmang. Kumina World No Tobaco Day thupui chu ‘ Vaihlo laka hmeichhiate ven him’ tih a ni.
Mizoram State Tobacco Control Society tarlan danin, khawvel puma mei zu 20% chu hmeichhia an ni a; vaihlo siamtu company-te'n an sumdawnna tihhlâwk nan hmeichhiate an hmang nasa hle a, vaihlo fakna pawh hmeichhiate híp tur zawnga siam a ni fo a, ram 151-a hmeichhe tleirawl 7%-in meizûk an chíng a ni. National Survey 3 in nikum maia a tarlan dan chuan Mizoram ah hian zuk leh hmuam laka fihlim lo mipa zaa 83 an ni a, hmeichhe zaa 60 an ni.
Meizial zuk leh sahdah hmuam hi hnam mâwl zîngah ‘addict’ ngawl vei an tam nia chhut a ni a, inthlahdah leh nun zalen lutuk zingah a hluar bik a ni. Mi thiamte ngaih dân chuan hnam mâwl a piangah mei zu an tam a, chungzingah chuan hmeichhia, ţhalai leh naupang meizial zu an tam duh bik nghe nghe an ti a ni. Kawng tam takah Mizote hi changkâng ve hlea kan inhriat laiin, zûk leh hmuamin min chiahpiah nasat dân chhût chuan, hnam hnufual te zingah kan tel a la ngai a, kan la intodelh lo kan tih kan tih laiin, zûk leh hmuamah kan phu lovin sum kan sêng ral si a ni.
Tunah hian mi thiamte chhût danin kan ram chhûngah Mizoram chu vaihlo hmang nasaber kan ni ta reng mai a, kan ram mai nilo, khawvel pumpuiah -ah mipui tam dan zawng atanga chhutin cancer vanga thi tamna ber kan ni a, a chhan chu Mei kan zûk nasat vanga ngaih a ni. Khawvêlah hrawk leh lei cancer-a world record siam tu kan ni mek a ni !
Hriselna leh economic a tih chhiat bâkah, zûk leh hmuam hian kan khualţha-te lakah kan hmai a tibâl hrim hrim bawk. Nula hovin Tuibûr leh Khaini an hmuam phei hi chu a hrisêl lohna chu thu hran, a ţawpna hi bânsan chhan tham a ni. Mizo zingah chuan kan hre ţhanga, ngaiah kan nei a, a mawi lohna kan hmu thiam mai lo a ni thei e, min rawn tlawhtu, mikhual te tân chuan a langsâr hle mai a, kan hmai tibâltu an tling a ni. Mizorama hmeichhiate zingah sahdah, khaini leh tuibur hmuam an tam hle a ni.
Mizoramah zuk leh hmuam kan insum kar lo lutuk vanga kan hnufumna leh hriselna kawnga kan tlakhniam phah nasat zia kan chhut chuan, zuk leh hmuam that lohzia inzirtirna lam a tlem lutuk niin a lang. Chuvangin tun aia uarzawka zuk leh hmuam that lohna zia inzirtir kan mamawh hle a ni.

Friday, April 16, 2010

ZORAMAH RUIHHLO A HLUAR LEH TAN


Hmanni lawka Mizoram Assembly Session neioh zawhtakah khan Governeor Excise & Narcotics department-in nikum April a tanga kumin January khan ruihhlo avangin mi 382 leh ruihhlo ti thin mi 2,653 man an ni tih a tarlang a, chuti a nih chuan ruihhlo zuar nitin mi 1, a chang chuan a aia tam man ziah ang a ni. YMA-in ruihhlo do beihpui a thlak vangin Ruihhlo avanga thihna a tlahniam a, kawngpui kama mipui pawh zah loa ruihhlo zawrh leh hralh a tâwp a, ruihhlo tih tur a vân avangain ruihhlo ti thar pawh an tlem hman hle. Nimahsela tun hnaiah YMA lam an hahchawl tawh si a, ruihhlo chi hrang hrang, a nghei har ber nia sawi heroin-te thlengin a hluar thar leh ta a ni. Ruihhlongai te pawh Aizawl khawpui lun laiah inthalhrung hauh lovin an inhawrkhawm leh tawh a ni.Kan ram leh hnam hmelma, thalaite eichhe mektu, ruihhlo lo hluar leh mek beilet tur hian sorkarin a tihdan phung pangngaia hma a lak mai chuan awmzia a nei thu lutuk dawn lovin a lang. Kha leh chen kha police leh excise an awm tawh a, nimahsela YMA-in beihpui a thlak ngai khawpin a lo hluar chho a ni. Chuvangin tuna ruihhlo hluar chho leh mek do let tur hian sorkar hian tihdan phung pangngaia hma a lak chuan tunhma ang tho khan, engtik hunah emaw chuan tlawmngai pawl thenkhat chu hmala turin an lo zuang chhuak leh duh maiin a rinawm.Ruihhlo ngaite enkawlna tura sorkarin a ruahman ve, Sethawna mi pawh MNF kaihhruai sorkar hun lai atang tawh khan tihhlawhtlin tak tak ala awm lo. Sorkar tharah hian enge a an dawn ? Ruihhlongaite hi engtia tih zel tur nge tihte pawh hi rilru thara ngaihtuah a tul ani. Manipur sorkar chuan hun reiloteah ruihhlo ngaite khuahkhirhna tur, drug addict control policy a siam dawn. Union ministry of social justice and empowerment-in a hrilh angin an state social welfare department committee chuan he policy tur hi a duang mek a ni. Heng te pawh hi Mizoramin kan ti ve thei em ? Vannnei thlak takin nikum khan Mizoram sorkar chuan ruihhlongaite enkawltu Home hrang hrang sumfaiin a tanpui hlauh mai a, an tangkaipui hle a ni. State sorkar pawh hian sorkar laipuiin tanpuina a pek bak, home hrang hrang tanpuina hi ruahman zel dan a awm em tih pawh enfiah a pawimawh hle a ni.
Ruihhlo hluar thar mek titawp turin sorkar hian thapui a thawh a ngai a, Ruihhlo ngai enkawlna lama thawktu tha tak tak kan nei a, anni lamin an tih tur tha takin an ti zel ang a; hetihlai hian a ruihhlo hluar zel tur vên hna hi tun aia chak zawka thawh a ngai ta a ni. Tlawmngai pawlte pawhin an hna tha bul tan tawh hi tawpsan mai lo se, dan hnuaiah awmze nei taka an chhunzawm zel a tha hle. Police department-a ruihhlo vaitu bikte pawh tang lehzual se, Excise department lam pawhin hmasawn tumin thawk se, kan zavaia kan tan tlan loh chuan ruihhlo avanga thihnain kan thalaite a rûn leh ngei dawn niin a lang, chuvangin a tlai chhiat hmaa chet lak tul ani.