Tuesday, August 17, 2010

KUM TINA CHHIATNA THLENG THIN TE HI


Tunlai hian ruahsur leh thli avangin chhiatna a thleng nasa hle a, Aizawl leh chhehvel-ah ringawt pawh leimin avangin chhungkaw tam takin harsatna an tawk a, nunna hial chan phah an awm a, hliam tuar enge maw zat an awm bawk a ni. Ruah leh tui lian avanga chhiatna thleng hian ziaawm lam a pan tawh turah ngai ila.
Kan chhut chian chuan Mizoramah hian kumtin khel lova chhiatna thleng thin a awm a, chung zingah chuan ruahsur nasa avanga chhiatna kan tawrh thin chu a nasa pawl tak a ni. Ruah sur nasa avanga lei min leh saberekakhuangkaihin chenna in a ti chhia a, mihring nunna a la fo bawk. Lei minin kawng a hnawh ping a, inkalpawhna a buai avangin harsatna tam tak a thleng a, thingtlang hmun kilkhawr zawkah phei chuan kawng diak leh nal avang ringawt pawhin supply leh nitin chakkhai lam a buai thin a ni. Rial tla leh thlipui avangin chhungkaw engemawzat chuan harsatna an tawk kumtin bawk a ni.
Fûr ruah avanga harsatna kan tawh mek lai hian ţhâl laia khaw ro luattuk vanga harsatna kan tawh te kha kan theihnghilh leh tawh a ni mai thei. Ram tam tak a kang a, tam takin huan leh lo an chân a, kâng mei avanga nunna chânta pawh an awm nual a nih kha.
Heibakah hian Aizawl khawpui dai hnaia thalai rual Blanket su tui tlain an che sual kumtin ta mai bawk a, chutiangin LAD Picnic spot- ITI Veng ah naupang tla hlum an awm fo bawk a, motor leh bike chesual avanga nunna chan an pung tual tul emaw tih mai tur a ni a, Aizawl khawpuiah phei chuan Rangvamual kawngah lirthei chesual a tam bik nghe nghe a ni.
Kopang chhak lam lung lum leh tla avanga vanduaina kan tawh thin te, kan tuidawn te, tuihawk luankawr te leh kan insakna hmun te kan uluk lova, tuihawk kawngbo a tam em em a, tuihawk luankawr tha tak siamna lam aiin incheina leh invuakvulna lam kan ngaihtuah chak a, mahni chenna in ngei ngei pawh thenkhat hi chuan kan venghim tawk lo ve hrim hrim a ni.
Insakna hmun tur kan fimkhur lova, min mai thei te, lung lum leh tla thei laka him tawk lovah te kan sa bawk a, sorkar lama thuneitute lahin mipui himna tur atana dai theuna kawngah Dan an lek kawh khauh tawk bawk si lova, Aizawl khawpui leh District khawpui dangah te pawh hmun him lo tak takah chenna in an sa a ni. A satute thiam loh anih rualin sorkar lama a mawhphurtu Department pawh an demawm tho mai.
Kangmei chhuah chhan pawh a tam zawk chu fimkhur loh vang a nih a rinawm. Ram kang thenkhat chu tute kut hlei thil tih emaw a ni fo ang. Inkang tam taka electrict kal sual kan puh thin hi Power & Electricity lam chuan a nih vek an ring lo a ni. Fimkhur tawk loh thup mawina hmanruaah an hmang a ni thei.
Rangvamual kawnga lirthei chesual tam chhan hi rui chunga motor khalh an tam vang nge, kawng a thaa an tlan chak vang tih te, a kawng siam danin a zir lo nge ni zawk ? hei pawh hi zirchian a tha khawp mai. Nakumah helaia accident ti tlem tur hian tuin nge hma la dawn ?, Kan nih nih kan nihpui reng mai ang tih a rinawm rum rum a ni. Mobile handset nei kan tam hle mai. Lirthei khalh chunga hand set hmang accident palh sawi tur an awm ta zauh zauh bawk. Two wheeler accident-ah helmet khum dân diktaka khum lo, nunna chân phah sawi tur an awm reng bawk a ni.
Heng chhiatna leh accident thleng thinte hi pumpelh turin hma a lak theih a ni. A tam zawk chu mipuite zirtir uar tur thil a ni anga, a thente erawh chu Sorkar mawhphurhna te pawh a ni ang. Chuvangin chhiatna leh accident kum tina khel lova kan tawh thin te hi, a nih nih a lo thleng leh thin tura dah lovin, pumpelh emaw, a ti tlem turin emawa hma kan lak lova, kan Sepui ruah do leh ngawt mai thin chuan, Mizoram pawn lam atanga min lo thlithlai rengtute nuih kan ti za mai dawn a ni.

Friday, August 6, 2010

NAUPANGTE LAKA HURSUALNA


Hursualna kawnga naupangte tawrhna chungchang hian reh lam aiin zualo lam a pan tae maw tih mai tur a ni a, Social Welfare Department-in zirchianna, Research a ti zo hlawt a, He research hian kum 2003 leh 2009 inkara chhung a huam a, hemi chhung hian hmeichhe naupang pawngsual report an dawn zat chu CID atangin case 248, district police-te atangin 240, Child Welfare Committee atangin 124 leh MHIP atangin 18 a ni.
Kum 2007 khan Tlâwmngai pâwl pakhatin naupang pâwngsual chungchânga zirchianna an neihah chuan ram pumah hetiang lam case nei hnember pahnihna kan ni a, hemi kuma zirchianna hi sorkar hriatpuia tih a ni chiah lo na a, Mizoram dinhmun erawhchu thui tak a hril tho a ni.
CID record-a a lan dan chuan kum 2005 atanga 2009 chhunga case lut zawng zawng 12 chu mipa naupang pawngsual/khuakhem thubuai niin, police-a naupang pawngsual thubuai ziahluh zawng zawng atanga chhutin za zelah 5.46 a ni. Pawngsualtu-a puhte dinhmun pawh zirchian a ni a, District police record-ah chuan hmeichhe naupang pawngsuala puh mi 252 zingah hnamdang 31 an tel a ni.
Vantlang ngaihdan pawh lak tel a ni a, Pawngsualtuten an phu tawk hremna tuar lo nia ngaihdan nei mi zaa 70 chuang an awm a, a chhan an tarlan zingah dan rorelna kalphung (judicial system) a tha tawk lo ti mi zaa 77 an awm a, mipuiten dan kengkawhtute leh court-a roreltute an pui that tawk loh vang leh kristian nih avanga inngaihdam tawn vanga a nih thu pawh tarlan a ni. Pawngsualtuten an pawngsual chhan an sawi zingah a chhan tam ber chu Zu ruih vang a ni a, a dawt tu chu hmeichhia te’n an zir bik loh vang a ni.
Mizo society hi kan chenpui hnamdangte aiin kan zalên a, inlên pawha chêng ho kan ni a, a hlimawm rual rualin kawng ţhenkhatah kan chhiatpui ve mêk bawk a ni tih kan hriat a ţha. Kan zinga hnamdang lo awm vet e hian min hman thiampui lova, chu chu naupangin an tuar ta bawk niin a ngaih theih a ni. Kan innêlna leh ţhenawm khawvênna ti chhe chuang lovin naupangte himna tur kawng kan dap a ţûl ta a, khawsak phung lo dang chho mêkah naupangte tualchai dan pawh kan her danglam a pawimawh a ni. Tunah chuan kan inchhûngah hmun ţha leh him zâwk an mamawh tih hi pawm a hun, nitina an hun hman kan hriatpui loh chuan sualna chi hrang hrang lakah an him lo hle a ni.
Fate himna tur atan nu leh pa te’n mawhphurhna kan nei tih pawh ngai pawimawh hauh lova khawsa an tam ta mai. Mahni fa tlanbo san leh hralh ta mai te pawh an awm a ni awm e. Nupa inţhen tam lutuk te, fa chuang tam lutuk te hi naupang tam tak him lohna chhan a nih avangin, hetiang thil tha lo ti tlem tura uar zawka hma kan lâk sauh sauh a ngai a ni.